Lòng Từ Bi Là Nền Tảng Của Hòa Bình Thế Giới - ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA

Lòng Từ Bi Là Nền Tảng Của Hòa Bình Thế Giới
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA
Việt Báo Thứ Tư, 4/23/2008, 12:02:00 AM

(Nguyên tác: Đức Đạt Lai Lạt Ma; Chuyển ngữ: H.T. Thích Trí Chơn --Trích từ sách “A Human Approach to World Peace”)

Theo khoa tâm lý học Phật Giáo, phần lớn những khổ đau của chúng ta đều phát xuất từ lòng dục vọng, và sự tham đắm của chúng ta vào mọi vật mà chúng ta lầm tưởng rằng chúng là những vật thể chắc thực bền lâu.

Sự theo đuổi các đối tượng dục vọng và lòng tham đắm của chúng ta khiến chúng ta dùng đến sự xâm lăng và tranh chấp như những phương pháp mà chúng ta thường nghĩ rằng chúng sẽ mang lại kết quả. Những ý tưởng này dễ dàng biến thành hành động nhằm nuôi dưỡng chiến tranh được chúng ta xem như là phương pháp hiển nhiên. Tâm con người đã có những ý niệm ấy từ thưở xa xưa, nhưng hành động tranh chấp này đã trở nên có tác dụng hơn trong hoàn cảnh sống hiện đại.

Làm thế nào để chúng ta có thể kiểm soát và chế ngự được những ý tưởng độc hại tham sân si này? Vì những ác tính đó là nguồn gốc đã gây ra mọi cuộc khủng hoảng khó khăn trên thế giới.

Là một tu sĩ được hấp thụ qua truyền thống của nền Phật Giáo Đại Thừa, tôi nghĩ tình thương và lòng từ bi là căn bản đạo đức cho nền hòa bình thế giới.

Trước tiên, tôi xin định nghĩa thế nào là lòng từ bi? Khi bạn phát tâm giúp đỡ một người nghèo khổ vì bạn thương hại kẻ đó đang gặp cảnh khốn cùng, như vậy lòng từ bi của bạn được xây dựng trên sự xót thương hồn nhiên, không suy tính.

Trái lại, tình yêu thương vợ chồng, con cái hay người quen thân của bạn thường xuất phát từ lòng tham đắm. Khi sự đắm say của bạn thay đổi, lòng tốt của bạn cũng thay đổi theo, và nó có thể biến mất luôn. Đây không phải là tình thương chân thật.

Tình thương chân thật không xây dựng trên lòng tham đắm, mà trên sự xót thương. Trong trường hợp này, lòng từ bi của bạn được xem như một nhu cầu đáp ứng lại sự khổ đau và tình thương ấy cần được duy trì bao lâu con người còn tiếp tục đau khổ. Đó là lòng từ bi mà chúng ta nên tu tập nơi mỗi chúng ta và chúng ta cần phát triển nó từ mức độ hẹp hòi cho đến rộng rãi bao la.

Lòng từ bi bao la, hồn nhiên và không phân biệt đối với mọi chúng sanh rõ ràng không phải là thứ tình yêu thông thường, phát xuất từ vô minh, lòng ái dục và tham đắm mà con người thường có đối với bạn bè hay gia đình của họ. Loại tình thương chúng ta nên duy trì và phát triển là thứ tình thương rộng lớn hơn mà chúng ta có thể thực hiện ngay cả đối với kẻ thù đã làm hại chúng ta.

Lý do chúng ta nên có lòng từ bi vì mọi người chúng ta ai cũng muốn sống hạnh phúc và không thích khổ đau. Thực vậy, mọi người sinh ra với những ước muốn giống nhau nên ai cũng có quyền bình đẳng để thành đạt các điều mong ước đó.

Nếu tôi so sánh tôi với vô số những người khác, tôi thấy họ quan trọng hơn tôi nhiều, vì tôi chỉ có một trong khi những người khác thì số đông. Lại nữa, giáo lý Phật Giáo Tây Tạng dạy chúng ta nên xem mọi chúng sanh như những thân mẫu của chúng ta và nên bày tỏ lòng biết ơn, yêu thương họ.

Vì theo lời Phật dạy chúng ta sinh ra và luân hồi trong nhiều đời nhiều kiếp, cho nên ai cũng có thể là cha mẹ của chúng ta trong đời này hay đời khác. Do đó, tất cả mọi người ở thế gian này đều có liên hệ gia đình với nhau.

Bất cứ ai dù có tin đaọ giáo hay không, họ vẫn tán dương tình thương và lòng từ bi. Ngay khi chúng ta vừa mới lọt lòng, chúng ta đã được sự chăm sóc của cha mẹ chúng ta, và sau này trong cuộc sống, khi chúng ta gặp đau khổ vì bệnh hoạn hay già yếu, chúng ta cũng cấn đến tình thương và giúp đở của những người khác.

Nếu từ lúc sinh ra cho đến giờ phút lìa đời trong cuộc sống, chúng ta đã phải nương nhờ đến lòng tốt của mọi người, thì tại sao trong đời sống chúng ta lại không bày tỏ lòng thương yêu của mình đối với những kẻ khác.

Sụ phát triển lòng thương yêu (tình cảm thân thiện đối với mọi người) không liên quan gì đến lòng sùng đạo mà chúng ta thường áp dụng trong sự thực hành tôn giáo. Nó không những chỉ dành riêng cho kẻ có tín ngưỡng mà cho mọi người không phân biệt chủng tộc, tôn giáo hay đoàn thể chính trị.

Tình thương cần thiết cho bất cứ ai, nam lẫn nữ tự nhận thấy mình trên hết, là một phân tử trong đại gia đình của nhân loại, cũng như đối với những người nhìn thấy sự việc từ nhận thức bao quát và xa rộng hơn. Đó là thứ tình cảm đạo đức mà thay vì không lưu tâm, chúng ta nên phát triển và thực hành nó, đặc biệt đối với tuổi thanh xuân, khi chúng ta nhận thức được rằng kiếp sống con người là vô thường, không bền chắc.

Khi chúng ta tìm hiểu vấn đề một cách bao quát hơn, chúng ta nhận thấy mọi người đều muốn có hạnh phúc và không thích khổ đau cũng như ý thức rằng trong tương quan với vô số người khác, cá nhân chúng ta không có gì quan trọng; và khi ấy, chúng ta có thể nghĩ rằng mang tài sản của chúng ta ra chia xẻ, giúp đỡ cho người khác là điều đáng làm.

Nếu luyện tập cho mình có được nhận thức như vậy, giá trị chân chính của lòng từ bi- ý nghĩa đích thực của tình thương và sự kính trọng kẻ khác- sẽ trở nên là điều mà chúng ta có thể thực hiện được.

Hạnh phúc cá nhân không còn là ý thức nỗ lực tìm cầu của chính bản thân mà nó trở nên thành quả tự nhiên và tuyệt luân của mọi sự phát triển về tình thương và hành động cứu giúp cho những kẻ khác.

Lòng từ bi chân chính còn mang lại kết quả khác của sự phát triển tinh thần cũng như rất hữu ích cho đời sống hằng ngày vì nó giúp cho tâm mình được sáng suốt và thanh tịnh.

Cuộc đời chúng ta luôn luôn biến đổi và gặp nhiều khó khăn. Những khó khăn đó sẽ được giải quyết thành công khi tâm chúng ta bình tĩnh và sáng suốt. Nếu chúng ta không kiểm soát được tâm mình vì lòng oán giận, ích kỷ, ganh ghét và sân hận; chúng ta sẽ không còn lý trí để xét đoán.

Vào những giờ phút cuồng dại vì tâm chúng ta mù quáng thì bất cứ việc gì cũng có thể xảy ra, kể cả chiến tranh. Cho nên, sự thực hành lòng từ bi và trí tuệ là điều hữu ích cho tất cả, nhất là đối với những người có trách nhiệm điều hành công việc quốc gia, khi mà họ nắm trong tay quyền lực và phương tiện có thể tạo dựng nền hòa bình cho thế giới.

ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA

* * *

LÒNG TỪ BI: NỀN TẢNG CỦA HẠNH PHÚC CON NGƯỜI (1)
Nguyên tác: Đức Đạt Lai Lạt Ma
Chuyển ngữ: HT.Thích Trí Chơn
Trích từ cuốn: "Compassion: The Basis For Human Happiness"


Tôi nghĩ mọi người ai cũng đề cao cái "Tôi" của mình. Chúng ta không thể giải thích tại sao, nhưng sự thực nó là như vậy. Từ đó, con người muốn có hạnh phúc và không thích khổ đau. Đây là điều hợp lý bởi lẽ các bạn có quyền mưu tìm để thành đạt có được hạnh phúc càng nhiều càng tốt, và quý vị cũng có quyền lẫn tránh khổ đau.
Toàn thể lịch sử loài người đã phát triển trên căn bản của ý tưởng này. Thực vậy, theo quan điểm Phật giáo, nó không chỉ giới hạn trong thế giới con người mà ngay cả loài côn trùng bé nhỏ nhất, tất cả đều cố gắng mong có được hạnh phúc và lánh xa khổ đau.
Tuy nhiên, có vài sự khác biệt lớn lao giữa con người và loài vật, nhất là về trí thông minh của con người. Về phương diện hiểu biết, chúng ta đã tiến bộ rất nhiều và có khả năng vượt bực. Các bạn có thể nghĩ tưởng đến tương lai, và trí nhớ lùi lại nhiều năm trong quá khứ. Hơn nữa, chúng ta có khả năng truyền khẩu hoặc ghi chép các biến cố đã xảy ra trong nhiều thế kỷ xa xưa. Hiện tại, nhờ khoa học tiến bộ, quý vị cũng có thể khảo sát các sự kiện xảy ra hàng triệu năm về trước.
Sự thông minh đã giúp con người khôn lanh, xảo quyệt cùng lúc khiến chúng ta đâm ra nghi ngờ và dẫn đến sự sợ hãi. Tôi nghĩ ý tưởng lo sợ được phát triển nơi con người nhiều hơn ở loài vật. Thêm nữa, nhiều cuộc khủng hoảng đã xảy ra trong gia đình con người, và ngay chính trong gia đình của quý vị, chưa kể đến những cuộc khủng hoảng trong các cộng đồng, hay giữa nhiều quốc gia cũng như giữa những cá nhân - tất cả những cuộc khủng hoảng và xung đột do bất đồng ý kiến hay quan điểm đều bắt nguồn tự sự thông minh của con người.
Cho nên, thực là điều bất hạnh, trí thông minh đôi lúc đã tạo ra tình trạng hoàn toàn không có hạnh phúc. Trong ý nghĩa này, nó trở thành nguồn gốc gây nên nỗi khổ đau cho con người. Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng cùng lúc, sự thông minh cũng là khí cụ giúp chúng ta có thể khống chế vượt qua những cuộc khúng hoảng và vấn đề khó khăn của con người.
Từ quan điểm này tôi nhận thấy tất cả chủng loại của loài vật đang sống trên quả đất hiện nay, con người là loại động vật đã gây nên nhiều sự khó khăn và rắc rối nhất. Thực đúng như vậy. Tôi nghĩ rằng nếu loài người không xuất hiện trên quả địa cầu thì hành tinh này có thể sẽ được an bình hơn. Và chắc chắn hàng triệu loài cá, gà vịt và nhiều con vật bé nhỏ khác cũng sung sướng được hưởng cuộc sống an lành và hạnh phúc.
Cho nên điều quan trọng là trí thông minh của con người cần được sử dụng theo đường hướng xây dựng. Đó là bí quyết để thành công. Nếu biết dùng đúng đắn khả năng của chúng ta thì con người không những chỉ tránh bớt được sự gây tai hại, khổ đau cho nhau cũng như hủy diệt quả địa cầu mà còn mang lại hạnh phúc cho chính những cá nhân quý vị. Điều đó hoàn toàn nằm trong tay các bạn.
Việc dùng sự thông minh đúng đắn hay sai lầm phá hoại hoặc xây dựng đều do nơi quý vị. Không ai có thể hành động thay chúng ta. Làm sao các bạn biết dùng khả năng của mình cho có lợi ích ? Trước tiên, chúng ta cần nhận thức rõ bản tính của con người và nếu quyết tâm, chúng ta có thể chuyển hóa nội tâm con người.
Trên căn bản này, tôi sẽ trình bày bằng cách nào, con người như một cá nhân có thể tìm thấy hạnh phúc, bởi lẽ tôi tin rằng cá nhân là chìa khóa để giải quyết mọi vấn đề. Nhằm cải thiện bất cứ cộng đồng nào, trước hết cần phải cải đổi cá nhân. Nếu cá nhân trở nên con người đạo đức, hiền lành, có tình thương, tức khắc sẽ mang lại sự an lạc cho gia đình và mọi người xung quanh. Khi cha mẹ dùng lời nói dịu dàng, thân yêu với tấm lòng bao dung dạy dỗ con cái sẽ tạo không khí hòa hợp an vui trong gia đình.
Hoàn cảnh xung quanh các bạn có thể không thân thiện và ngay cả trở nên thù nghịch, nhưng nếu làm chủ được ý tưởng của mình thì ngoại cảnh không thể gây xáo trộn đến nội tâm an lạc của quý vị. Trái lại, khi tâm chúng ta nghĩ chuyện ác, thì dù cuộc sống có đầy đủ vật chất tiện nghi với nhiều bạn thân, các bạn vẫn không có hạnh phúc.
Cho nên, đời sống tinh thần quan trọng hơn vật chất bên ngoài. Hơn nữa, tôi nhận thấy rằng nhiều người hình như lưu ý đến sinh hoạt ngoại cảnh và không mấy chú trọng đến việc tu tập ở nội tâm. Tôi mong rằng chúng ta nên đặc biệt chú ý đến đời sống tâm linh. Có nhiều đức tính cần thiết cho sự an lạc tinh thần và tôi tin rằng một trong những đức tính quan trọng nhất là lòng từ bi và tình thương con người.
Bây giờ tôi xin giải thích ý nghĩa của lòng từ bi. Thông thường, tình thương hay lòng từ bi nhằm chỉ tình cảm gắn bó thân thiết với các bạn bè và những người mà chúng ta thương yêu. Đôi khi lòng từ bi cũng có nghĩa thương hại. Đây là ý tưởng sai lầm - bất cứ tình thương hay lòng từ bi nào nhằm xem thường kẻ khác thì không phải là lòng từ bi đích thực.
Lòng từ bi chân chính cần đặt nền tảng trên sự kính trọng người khác và nhận thức rằng mọi người đều có quyền hưởng hạnh phúc và xa lánh khổ đau như các bạn. Trên căn bản này, khi thấy ai đau khổ, bạn nên phát tâm hết lòng thương xót, cứu giúp cho họ.
Khi quý vị cảm thấy gần gủi, thân yêu với các bạn bè nhưng đây thường là sự tham đắm chứ không phải lòng từ bi. Lòng từ bi chân thực không nên phân biệt hay thiên vị. Nếu bạn chỉ bày tỏ lòng thương yêu các bà con thân quyến, nhưng lại ghét bỏ những kẻ thù hay nhiều người xa lạ không quen biết với chúng ta thì đó là lòng từ bi không bình đẳng với sự phân biệt hay cục bộ.
Như tôi đã trình bày ở trên, lòng từ bi chân thực được xây dựng qua sự nhận thức rằng mọi người đều có quyền hưởng hạnh phúc như các bạn, cho nên ngay chính kẻ thù của quý vị, là con người, họ cũng có chung ước muốn và có quyền hưởng hạnh phúc như mọi kẻ khác. Tình thương được phát triển trên căn bản này, gọi là lòng từ bi, nó mở rộng đến tất cả mọi người, không phân biệt kẻ thù hay bạn.
Một khía cạnh của lòng từ bi này là ý thức trách nhiệm. Khi chúng ta phát triển tình thương, đức tính tự tin nơi quý vị tự động sẽ tăng trưởng lên, sự lo sợ được giảm bớt và tánh quyết tâm được củng cố. Nếu ngay từ đầu quý vị quyết định đúng đắn để hoàn tất một công việc khó khăn thì dù bạn gặp thất bại lần thứ nhất, thứ nhì và lần thứ ba, cũng chẳng sao. Khi mục đích của bạn đã rõ ràng thì quý vị cứ tiếp tục cố gắng. Thái độ lạc quan và sự quyết tâm này là chìa khóa dẫn đến thành công.
Lòng từ bi cũng mang lại cho bạn sức mạnh của nội lực. Một khi nó được phát triển, tự nhiên tâm của quý vị sẽ mở rộng mà qua đó, chúng ta có thể truyền đạt, giao hảo tốt với con người và ngay cả mọi loài chúng sinh trong tình thương bao la. Trái lại, nếu bạn sinh tâm thù hận và ác cảm với người khác thì các ý tưởng bất thiện ấy sẽ quay ngược trở lại nơi quý vị. Điều này dẫn đến kết quả nghi ngờ và sự sợ hãi sẽ tạo nên khoảng cách giữa các bạn khiến cho sự liên lạc, thông cảm giữa quý vị và người khác trở nên khó khăn. Rồi chúng ta cảm thấy bị xa cách và cô đơn. Thêm nữa, các thành viên trong cộng đồng cũng sẽ bày tỏ tình cảm tiêu cực, không mấy thân thiện đối với quý vị.
Nếu bạn ăn ở, cư xử không tốt với kẻ khác, mà lại mong chờ họ đáp trả lại bằng tình thương thì đó là điều nghịch lý, không bao giờ có thể xảy ra. Khi bạn muốn hoàn cảnh xung quanh trở nên thân thiện, thì trước tiên tự mình phải xây dựng cho nền tảng thương yêu đó. Dù cho sự đáp trả của những kẻ khác là có thiện cảm hay không, phần bạn trước hết cần tạo sự thông cảm và yêu thương. Sau đó, nếu người ta vẫn còn đối xử tệ bạc với mình thì lúc ấy bạn có quyền suy nghĩ lại.
Tôi luôn luôn cố gắng xây đắp tình thân hữu với mọi người. Chẳng hạn, khi gặp một người bạn mới, tôi thấy không cần phải tự giới thiệu, vì biết chắc chắn rõ ràng họ là một con người. Trong tương lai, một ngày nào đó, nhờ khoa học tiến bộ, có thể tôi nhầm lẫn một người máy với con người thật, nhưng hiện giờ thì điều ấy chưa xảy ra.
Cho nên khi nhìn thấy nụ cười, hàm răng và cặp mắt tôi liền nhận biết đó là một con người. Trên căn bản của lãnh vực tình cảm và thể xác, tất cả chúng ta đều giống nhau, mặc dù màu da khác biệt. Nhưng dù người Tây Phương có tóc vàng, xanh hay trắng, là điều không quan trọng. Việc chủ yếu là chúng ta giống nhau về phương diện tình cảm. Với niềm tin chắc chắn như vậy, tôi cảm thấy người khác là anh em và sẵn sàng đến gần kết thân với họ.
Trong mọi trường hợp, con người xa lạ ấy luôn bày tỏ thiện cảm và trở thành người bạn thân thiết với quý vị. Đôi lúc thất bại, thì các bạn có quyền phản ứng tùy theo trường hợp. Do đó, một cách căn bản, chúng ta nên tiếp xúc gần gũi với những kẻ khác bằng tâm tình cởi mở và nhận biết rằng mỗi cá nhân là một con người chẳng khác gì quý vị. Cho nên không có sự khác biệt nhiều giữa tất cả mọi người chúng ta.
Bản chất của lòng từ bi là xây dựng môi trường yêu thương và kết quả là nơi đó quý vị sẽ cảm thấy an lành và hạnh phúc. Nơi đâu có người sống với tâm từ bi thì ở đó luôn luôn có không khí tràn ngập yêu thương. Ngay cả loài chó và chim muông cũng dễ dàng gần gũi với kẻ ấy. Gần năm mươi năm trước, tôi có nuôi mấy con chim trong đó có một con két nhỏ tại cung điện nghỉ mát mùa hè Norbulingka ở Lhasa (Lạp Tát).
Vào lúc ấy, tôi có một người hầu cận già, trông dáng bề ngoài không mấy thân thiện, với cặp mắt tròn và rất nghiêm khắc, nhưng ông thường cho chim két ăn hột hạnh nhân. Cho nên khi nghe tiếng ho hay bước chân của ông thì nó tỏ vẻ mừng rỡ. Người giúp việc già của tôi luôn luôn bày tỏ cử chỉ rất thân thiện với chim két và nó cũng biểu lộ cảm tình với ông. Đôi lúc tôi cho chim két ăn hột hạnh nhân nhưng nó không bao giờ tỏ vẽ yêu thích tôi. Tôi dùng que cây chọc phá chim két với hy vọng nó có thể phản ứng tốt đẹp hơn nhưng rốt cuộc chim két vẫn không mấy gì mến chuộng tôi.
Cho nên, muốn có một người bạn thân thương, quý vị cần tạo một môi trường đầy thiện cảm với mọi người xung quanh. Chúng ta là loài vật sống trong xã hội, do đó quý vị cần phải có bạn bè. Làm sao bạn có thể mang nụ cười đến trên nét mặt của mọi người? Nếu bạn tỏ vẽ lãnh đạm và không thân thiện thì rất khó có nụ cười nở trên môi. Nếu quý vị có tiền bạc và thế lực, vài người có thể hiến dâng cho chúng ta một nụ cười giả tạo, nhưng nụ cười chân thật thì chỉ phát xuất từ lòng từ bi.

* * *

LÒNG TỪ BI LÀ NỀN TẢNG CỦA HẠNH PHÚC CON NGƯỜI (2)

Vấn đề là làm sao phát triển lòng từ bi. Thực sự chúng ta có thể phát triển tâm từ bi bình đẳng không phân biệt được không? Câu trả lời của tôi là quý vị chắc chắn có thể. Tôi tin rằng bản chất của con người là hiền lành và có tình thương, mặc dù nhiều người trong quá khứ cũng như hiện tại, đều nghĩ rằng căn bản của con người là tàn ác. Bây giờ tôi xin giải thích điểm này.
Vào lúc thụ thai, khi chúng ta còn trong tử cung của người mẹ, tình thương và trạng thái tinh thần an ổn của bà mẹ rất cần thiết cho sự phát triển của bào thai. Nếu tâm của người mẹ phiền muộn, âu lo thì ảnh hưởng rất tai hại đến thai nhi. Bởi lẽ đó là lúc sự sống mới bắt đầu hình thành!
Ngay cả trạng thái tinh thần của cha mẹ vào lúc thụ thai cũng rất quan trọng. Chẳng hạn, nếu thai nhi hình thành qua sự cưởng hiếp ngoài ý muốn thì đó là một điều khủng khiếp. Muốn sự thụ thai xảy ra thích đáng, cần có tình yêu chân thật và sự kính trọng lẫn nhau giữa đôi nam nữ chứ không phải xuất phát từ lòng cuồng dục. Nếu yêu nhau do sự tình cờ gặp gỡ thì chưa đủ mà đôi bạn đời cần phải hiểu biết rõ và thành thực thương yêu nhau, vì đây là nền tảng của hạnh phúc hôn nhân. Hơn nữa, cuộc sống gia đình cần kéo dài đến trọn đời hay ít ra chung sống với nhau càng được lâu dài càng tốt. Bởi lẽ cuộc sống lứa đôi thực sự bắt đầu từ đó.
Theo nền khoa học y khoa hiện đại, khoảng vài tuần sau khi ra chào đời, bộ óc em bé đang phát triển. Trong thời gian này các nhà bác học bảo rằng, sự tiếp xúc, va chạm thể xác là yếu tố cần thiết đến sự phát triển thích đáng cho bộ óc đứa trẻ. Điều này chứng tỏ cho thấy rằng sự tăng trưởng về thân thể của em bé đòi hỏi đến tình thương của người khác.
Sau khi sanh, một trong các hành động đầu tiên của người mẹ là cho con sữa, và phần việc đứa trẻ là bú. Sữa thường được xem như biểu tượng của lòng từ bi. Không có sữa thì em bé không sống được. Qua diễn tiến về hành động bú sữa của hài nhi cho thấy sự gần gũi giữa bà mẹ và đứa con. Nếu thiếu sự thân thiết, gắn bó thì em bé sẽ không tìm vú mẹ và nếu bà mẹ ghét bỏ đứa trẻ thì sữa cũng không dễ dàng chảy ra được. Cho nên sữa xuất hiện gắn liền với tình thương. Điều này có nghĩa là hành động đầu tiên trong cuộc đời em bé là bú sữa, và đó là biểu tượng của lòng từ bi.
Người ta nhận thấy rằng những trẻ con lớn lên trong các gia đình ngập tràn tình yêu thương sẽ có sự phát triển tốt về sức khỏe và học vấn ở nhà trường. Ngược lại, những em bé nào thiếu sự chăm sóc của tình thương con người sẽ gặp nhiều khó khăn trong sự tăng trưởng về thể xác lẫn tinh thần. Các đứa trẻ này, khi lớn lên, chúng cũng cảm thấy khó khăn khi bày tỏ lòng yêu thương kẻ khác và như vậy là một đại thảm họa.
Bây giờ chúng ta hãy xét đến giờ phút cuối cùng của đời người là sự chết. Ngay cả vào lúc từ trần, mặc dù người sắp mất không còn có thể nhận được lợi ích gì từ nơi các bạn bè, nhưng trong giờ phút lâm chung, tâm của họ cảm thấy an lạc nếu có nhiều thân hữu đến viếng thăm. Cho nên, suốt cuộc đời từ lúc mới sinh ra cho đến ngày vĩnh viễn từ giả cõi trần, tình thương của con người đóng một vai trò rất quan trọng.
Sự tiếp nhận tình thương không những chỉ giúp cho tâm mình an lạc và thanh tịnh mà còn ảnh hưởng tốt đến sức khỏe thân thể của chúng ta. Trái lại, sự hận thù và ganh ghét sẽ khiến tâm của quý vị bị rối loạn, đảo điên và gây tai hại, ảnh hưởng xấu đến thể xác của các bạn. Ngay cả thân thể của quý vị cũng cần đến tâm an lạc và không thích hợp với sự loạn động. Điều này cho thấy sự mong ước có tâm an bình nằm sẵn trong máu huyết của chúng ta.
Cho nên, tuy có một số người không đồng ý, tôi nghĩ rằng mặc dù bản chất xâm lăng tàn ác là một phần trong cuộc sống của các bạn nhưng sức mạnh ưu thế trong đời sống vẫn là tình thương của con người. Do đó, quý vị có thể làm vững chắc thêm đức tính tốt căn bản ấy mà nó là bản chất của nhân loại.
Chúng ta có thể thực hiện lòng từ bi qua sự thông minh của lý trí. Nếu tôi giúp đỡ và bày tỏ lòng thương yêu một người nào đó thì chính tôi sẽ nhận được sự lợi ích từ việc làm phúc đức ấy. Trái lại, nếu tôi làm hại người khác, thì tự nhiên tôi sẽ gặp khó khăn. Tôi thường nói đùa rằng nếu quý vị thực sự muốn ích kỷ thì nên ích kỷ một cách sáng suốt tốt hơn là ích kỷ với sự ngu muội. Sự thông minh có thể giúp điều chỉnh thái độ của quý vị trong vấn đề này. Nếu chúng ta biết sử dụng nó tốt đẹp, các bạn có thể có được sự sáng suốt để hành động vì lợi ích cho chính bản thân bằng cách hướng dẫn đời mình theo phương pháp sống đầy lòng từ bi.
Do đó, tôi không nghĩ rằng tánh ích kỷ là sai lầm. Tự thương mình là chủ yếu. Nếu quý vị không yêu thương chính mình, làm sao bạn có thể thương yêu kẻ khác? Hình như khi người ta đề cập đến lòng từ bi thì có nghĩa rằng kẻ đó không còn quan tâm hay nói cách khác, là cần phải hy sinh những quyền lợi của bản thân chúng ta. Nhưng điều ấy không hẳn có nghĩa như vậy, mà thực ra, tình thương chân thật trước tiên nhằm nghĩ đến phúc lợi của chính mình.
Có hai loại bản ngã. Một là cái ta chủ trương làm hại kẻ khác, sẽ dẫn qúy vị đến khổ đau. Thứ hai là cái ta được xây dựng trên sự quyết tâm, sức mạnh của ý chí và đức tính tự tin mà “bản ngã” này rất cần thiết. Nếu không có nó, làm sao có thể phát triển được niềm tự tin mà các bạn cần đến để thành tựu được bất cứ công tác lợi ích nào cho mọi người trong đời sống?
Lòng ganh ghét là một đức tính xấu, phá hoại sự hòa hợp. Làm sao chúng ta có thể diệt trừ được nó? Thường khi sự tức giận hay phẫn nộ là nguyên nhân khiến con người sanh tâm đố kỵ. Cơn giận dữ dấy lên như là phản ứng của sự bức xúc và lần hồi nó phát triển biến thành lòng ganh ghét. Điều trước tiên các bạn nên biết rằng sự tức giận là một ác tính xấu xa. Người ta thường nghĩ tâm thù hận là một phần trong cuộc sống của chúng ta, do vậy tốt hơn bạn nên bày tỏ điều ấy ra ngoài, nhưng tôi tin rằng đó là một ý tưởng sai lầm. Và cách hay nhất tôi khuyên quý vị là cần kiểm soát, khống chế sự tức giận để lần lần, năm này qua năm khác, dứt trừ hẳn tánh xấu này trong tương lai. Theo kinh nghiệm của tôi, muốn có kết quả tốt khi nào quý vị nhận thấy rõ nuôi dưỡng tâm hận thù là tai hại cho nên cần phải hủy diệt nó đi.
Khi sắp nỗi cơn giận dữ, bạn có thể tự mình kiềm chế để nhìn thấy mục đích sự căm giận của các bạn dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Bất cứ cá nhân hay hoàn cảnh nào gây nên sự tức giận căn bản cũng đều chỉ có ý nghĩa tương đối. Nếu xét từ quan điểm này, khiến quý vị cảm thấy bực tức, nhưng theo nhận thức khác, bạn lại khám phá ra điều lợi ích tốt đẹp. Ví dụ trường hợp chúng tôi bị mất quê hương và trở thành những người dân tị nạn. Nếu nhìn vấn đề theo cảnh huống này, chúng tôi cảm thấy rất buồn khổ và thất bại, nhưng xét về mặt khác, chúng tôi nhờ vậy mà có cơ hội được gặp gỡ các người bạn mới của nhiều tôn giáo đến từ khắp nơi trên thế giới và vân vân. Với nhận thức linh động và tùy duyên khi nhìn mọi việc xảy ra như thế sẽ giúp chúng ta tu tập, vượt qua mọi khó khăn, để có được sự an lạc.
Cũng có những trường hợp khi bị ốm đau chẳng hạn nếu các bạn càng lo nghĩ nhiều đến cơn bịnh thì quý vị cảm thấy bịnh càng nặng thêm. Trong hoàn cảnh như vậy, cách tốt đẹp và hữu ích nhất là nên so sánh trường hợp bịnh tình của quý vị với những người đang mắc bệnh nặng hơn và vân vân. Nhờ thế mà bạn tự mình cảm thấy được an ủi phần nào. Nơi đây một lần nữa, chúng ta cần nhận thức rõ tính cách tương đối trong hoàn cảnh của quý vị. Nếu so sánh bịnh trạng của bạn với một bệnh nhân đau nặng hơn thì tức khắc bạn sẽ thấy sự đau khổ của mình sẽ được giảm bớt đi.
Tương tự khi gặp các vấn đề khó khăn xảy ra trong cuộc sống, nếu chúng ta quá lo lắng thì sự khổ nhọc sẽ trở nên trầm trọng và lớn lao hơn. Ngược lại, nếu chúng ta giữ tâm bình thản, không mấy chú ý, nghĩ tưởng đến chúng thì các khó khăn đó có thể sẽ giảm bớt và trở thành vô nghĩa. Với các phương pháp này và bằng sự phát triển cái tâm an nhiên, tự tại, không một chút âu lo, quý vị có thể dứt trừ mọi trở ngại khi phải đối đầu với những khó khăn. Cho nên chúng ta thấy rằng sự tinh tấn và cố gắng thường xuyên là rất cần thiết. Trong khi ấy bạn cũng nên mở rộng lòng từ bi và phát triển các thiện tánh của quý vị. Nhờ vậy mà một con người xấu có thể chuyển đổi thành con người tốt.
Hơn nữa, nếu bạn có đức tin tôn giáo thì rất hữu ích khi quý vị làm tăng trưởng thêm các thiện tính trên. Chẳng hạn sách Phúc Âm dạy chúng ta đưa má phải cho người khác đánh, điều này chứng tỏ rõ ràng sự thực hành lòng khoan dung. Theo tôi, bức thông điệp chính yếu của sách Phúc Âm là tình yêu thương tất cả nhân loại và lý do khiến các bạn phát triển lòng bác ái này là vì chúng ta kính yêu đức Chúa. Tôi hiểu đây cũng là ý nghĩa của lòng từ bi bao la. Những lời dạy trong Phúc Âm có khả năng mở rộng và làm tăng trưởng mạnh mẽ các thiện tánh của quý vị. Phật giáo cũng trình bày và hướng dẫn con người nhằm đến cùng một mục đích như thế. Trước tiên, chúng ta cần nhận thức xem mọi chúng sanh đều bình đẳng và sự sống của kẻ khác là quý báu như của chính mình. Do đó, các bạn nên bày tỏ lòng thương yêu đối với tất cả mọi người.
Còn trường hợp đối với người không có tín ngưỡng thì sao? Bạn tin hay không tin theo tôn giáo là quyền của cá nhân. Quý vị có thể hướng dẫn tốt đẹp đời sống của mình mà không cần phải theo một đạo giáo nào. Nhưng khi bạn không còn tin tưởng bất cứ tôn giáo nào, quý vị cũng không nên khinh thường giá trị các đức tính tốt của con người. Bao lâu chúng ta còn là con người và thành viên của xã hội con người, các bạn vẫn cần đến tình thương của con người. Nếu thiếu tình thương quý vị sẽ không có hạnh phúc. Vì tất cả chúng ta muốn được hạnh phúc cũng như muốn có gia đình và bạn bè hạnh phúc, do đó quý vị cần phải phát triển tình thương và lòng từ bi. Điều quan trọng là nên biết rằng có hai loại đời sống tinh thần, một là nếp sống có tín ngưỡng và hai là không có đức tin tôn giáo. Nếu là trường hợp sau thì chúng ta đơn giản nên cố gắng luyện tập để trở thành một con người có lòng từ bi bao la, biết thương yêu mọi người.
Quý vị cũng nên nhớ rằng khi chúng ta tu tập hạnh từ bi, tức khắc hành động của các bạn sẽ trở nên bất bạo động. Bất bạo động không phải là một danh từ xả giao mà là sự thể hiện lòng từ bi trong hành động. Khi tâm bạn chứa chất hận thù thì hành động của quý vị sẽ thường xuyên bạo động, trái lại nếu tâm chúng ta từ bi thì hành động của các bạn sẽ luôn luôn là bất bạo động.

* * *

LÒNG TỪ BI LÀ NỀN TẢNG CỦA HẠNH PHÚC CON NGƯỜI (3)

Như tôi đã nói ở trên là bao lâu loài người còn sống trên quả địa cầu này thì luôn luôn sẽ có những ý kiến bất đồng và chống đối nhau. Nếu chúng ta dùng bạo lực để giải quyết mối bất hòa và cơn khủng hoảng thì bạo động sẽ xảy ra mỗi ngày và tôi nghĩ kết quả của nó thực là khủng khiếp. Hơn nữa, thực tế cho thấy chúng ta không thể dùng bạo động để chấm dứt sự bất đồng ý kiến mà bạo động chỉ có thể gây thêm nhiều sự bất mãn và hận thù.
Trái lại, bất bạo động có nghĩa là đối thoại hay dùng lời nói để cảm thông. Đối thoại còn mang ý nghĩa điều đình: lắng nghe quan điểm và kính trọng quyền lợi của người khác trong tinh thần hòa giải. Không ai thắng một trăm phần trăm và cũng chẳng ai thua một trăm phần trăm. Đó là giải pháp thực tế và duy nhất chỉ có con đường như vậy. Ngày nay, thế giới ngày càng thu nhỏ lại cho nên ý niệm về “họ” hay “chúng ta” đã gần như lỗi thời, không còn thích hợp nữa.
Nếu quyền lợi của chúng ta tồn tại độc lập với những kẻ khác thì điều xảy ra là chúng ta có thể hoàn toàn thành công hay hoàn toàn thất bại, nhưng vì thực tế tất cả chúng ta đều tùy thuộc lẫn nhau, cho nên quyền lợi của các bạn và những người khác đều có tương quan liên hệ với nhau. Do vậy, làm sao quý vị có thể thắng một trăm phần trăm? Đó là điều không thể được. Chúng ta phải chia xẻ mỗi bên một nửa, năm mươi phần trăm hoặc có thể sáu mươi phần trăm cho phe này và bốn mươi phần trăm cho bên kia. Nếu không như vậy thì sự hòa giải không cách nào thực hiện được.
Thực tế của thế giới ngày nay cho biết rằng chúng ta cần phải suy nghĩ theo hướng đi như thế. Đây là căn bản chủ trương của chính tôi, chấp nhận con đường “trung dung”. Dân tộc Tây Tạng sẽ không thể thắng một trăm phần trăm bởi vì dù chúng tôi có muốn hay không, thì tương lai đất nước Tây Tạng vẫn còn tùy thuộc rất nhiều ở Trung Cộng. Cho nên trong tinh thần hòa hợp, tôi ủng hộ sự chia xẻ quyền lợi để giúp cho công việc điều đình có thể tiến triển được. Hòa giải là con đường duy nhất. Qua chủ trương bất bạo động có nghĩa là chúng tôi có thể chia xẻ những ý kiến, cảm nghĩ và quyền lợi lẫn nhau, và bằng cách này, chúng tôi có thể giải quyết mọi vấn đề.
Đôi khi chúng tôi gọi thế kỷ thứ 20 vừa qua là một thế kỷ đẩm máu và chiến tranh. Trong suốt thế kỷ này đã xảy ra những cuộc khủng hoảng, đổ máu và sản xuất vũ khí nhiều hơn trước đây. Hiện nay, trên căn bản của những kinh nghiệm chúng ta đã trải qua và học hỏi được từ thế kỷ này, tôi nghĩ chúng ta nên nhìn về tương lai với hy vọng sẽ là một thế kỷ của đối thoại. Nguyên tắc bất bạo động cần nên thực hành và áp dụng khắp mọi nơi. Điều này không thể đơn giản chỉ ngồi ở đây và cầu nguyện mà đạt được. Nhưng các bạn cần phải nỗ lực tích cực hoạt động và cố gắng nhiều hơn nữa.

Câu Hỏi và Trả Lời

Hỏi: Kính thưa Ngài, làm sao chấm dứt được tình trạng gây ô nhiểm trong vũ trụ?
Đạt Lai Lạt Ma: Như quý vị biết tôi đến từ Tây Tạng. Khi còn sống ở Tây Tạng, chúng tôi không có ý niệm gì về sự ô nhiểm. Mọi vật dụng tại nơi đó đều rất sạch. Thực vậy, lần đầu tiên khi biết đến danh từ ô nhiểm và nghe người ta bảo rằng tôi không thể dùng nước uống, tôi rất ngạc nhiên. Sau này, tôi mới hiểu rõ.
Giờ đây, vấn đề thực sự đã trở nên nghiêm trọng. Nó không phải là vấn nạn của riêng một hay hai quốc gia, mà là sự sống còn và sức khỏe của toàn nhân loại. Nếu chúng ta nhận thức rõ vấn đề này để tìm phương pháp đối phó một cách tích cực thì ít ra quý vị có thể làm giảm thiểu bớt sự nguy hại của nó. Chẳng hạn, khoảng hai hoặc ba năm trước đây, khi tôi đến thăm thành phố Stockholm (Thụy Điển) gần một con sông lớn; vài người bạn cho tôi biết rằng khoảng mười năm trước, vì nước sông bị ô nhiểm nặng nên không có cá. Vào thời gian tôi viếng thăm thì một số cá bắt đầu xuất hiện, vì nước sông được kiểm soát bớt ô nhiểm. Điều này chứng tỏ rằng chúng ta có thể cải thiện môi trường sinh sống.
Tình trạng giết chóc khủng khiếp tại Bosnia (Nam Tư) dễ khiến người ta chú ý. Tuy nhiên sự ô nhiểm và các vấn đề môi sinh khác lại không mấy ai quan tâm. Cho nên lần hồi tháng này qua tháng khác, năm này sang năm nọ mới khiến sự việc ngày càng trở nên tồi tệ. Khi vấn đề xảy ra đến mức độ trầm trọng thì có thể là đã quá trể. Cho nên tôi nghĩ đó là vấn đề rất hệ trọng. Tôi cảm thấy vô cùng phấn khởi khi biết rằng tại nhiều nơi dân chúng đặc biệt quan tâm đến vấn đề môi sinh và ngay cả có vài đảng phái chính trị đã đặt nền tảng trên tư tưởng hệ và chủ trương bảo vệ môi sinh. Tôi nghĩ rằng đây là sự phát triển lành mạnh và tôi rất hy vọng.
Hỏi: Xin Ngài cho biết ý kiến làm cách nào để khắc phục thái độ và những tình cảm tiêu cực gây nên do ảnh hưởng của báo chí, thông tin, giải trí và truyền hình?
Đạt Lai Lạt Ma: Đúng vậy. Tôi thường bày tỏ sự quan tâm đến các điều ấy. Tuy nhiên như tôi đã trình bày, phần lớn đều tùy thuộc vào phong thái tâm linh của quý vị. Khi chúng ta xem các hình ảnh tiêu cực như bắn giết, khêu gợi tình dục hay bất cứ loại nào như thế - nếu các bạn nhìn chúng dưới một góc cạnh khác thì đôi lúc cũng có lợi ích. Thỉnh thoảng quý vị có thể dùng các cảnh tượng bạo động và khêu gợi tình dục này theo đường hướng tích cực hơn. Do nhận thức hậu quả về bản chất phá hoại của những mối cảm xúc của con người, quý vị có thể dùng các hình ảnh tiêu cực đó để nhắc nhở đến bản chất gây tai hại của chúng. Trong khi các hình ảnh dục tính và bạo động có thể ban đầu hơi có phần hấp dẫn, lôi cuốn; nhưng nếu nhìn kỷ xa hơn, bạn có thể nhận thấy là chẳng có ích lợi gì hết.
Dĩ nhiên, tôi cũng nêu lên vài ý kiến về phương tiện truyền thông, đặc biệt là ở Tây Phương. Tại Ấn Độ các hành động giết chóc và ám sát thường được chiếu lên truyền hình, nhưng các cảnh khêu gợi tình dục lại bị kiểm duyệt chặt chẽ. Tuy nhiên, nếu so sánh hành động giết người với kích dục thì kích dục tương đối tốt hơn!
Dù sao, tôi muốn trình bày rõ các khía cạnh khác về những đức tính tốt của con người mà tôi nghĩ các giới truyền thông, và báo chí đã thiếu sót. Họ chỉ phổ biến và thông tin các hành động tiêu cực như giết người, kích động tình dục nhưng lại không trình chiếu các việc làm nhân đạo đầy lòng từ bi của con người.
Chẳng hạn, lúc ở Hoa Thịnh Đốn (Washington), tôi đã đến thăm viện bảo tàng “Diệt chủng người Do Thái” (Holocaust). Khi tới đó, sau khi thăm viếng các di tích lịch sử, tôi được nghe kể nhắc lại cho biết hành động của con người cả hai phía. Một bên là quân đội phát xít Đức Quốc Xả đã hành hạ, tra tấn, bắn giết, tàn sát và diệt chủng dân tộc Do Thái. Nó nhắc nhở cho tôi thấy rằng thực quá tàn ác và ghê tởm nếu sự thông minh của con người được hướng dẫn và thúc đẩy bởi lòng hận thù.
Nhưng cùng lúc, những người phe bên kia chứng tỏ họ đã hy sinh ngay chính mạng sống của mình để bảo vệ cho dân Do Thái. Như vậy, những người này đã có lòng nhân ái, khắc phục sự đe dọa tính mạng bản thân để cứu sống các nạn nhân bất hạnh. Bằng cách đó, tôi nghĩ chúng ta đã tạo được sự quân bình giữa điều xấu và tốt. Nếu để cho tâm hận thù hướng dẫn, quý vị có thể trở nên những con người vô cùng tàn ác và độc hại. Nhưng trái lại, nếu biết phát triển lòng từ bi, thì chúng ta sẽ thực hiện được các hành động lành và lợi ích cho mọi người. Tương tự, phương tiện truyền thông quý vị cũng nên trình bày cả hai mặt tác hại lẫn xây dựng. Tôi luôn luôn ước mong như vậy.
Hỏi: Kính thưa Ngài, hành động kỳ thị chủng tộc, cuồng tín và hận thù của con người đang tăng trưởng. Theo ý Ngài, do các yếu tố tiêu cực nào đã gây nên? Làm sao để có thể chống lại các khuynh hướng thiếu xây dựng này?
Đạt Lai Lạt Ma: Tôi nghĩ phần lớn chúng đều tùy thuộc vào vấn đề giáo dục. Tôi tin rằng quý vị càng đọc được các tài liệu chính xác, càng hiểu biết và tiếp xúc với nhiều người càng tốt. Dĩ nhiên, bạn cần có một tâm hồn cởi mở. Hơn nữa, chúng ta cũng chỉ là một trong số hơn năm tỷ người và tương lai cá nhân mình tùy thuộc nhiều vào những kẻ khác. Tôi nghĩ một phần của vấn đề là do vì thiếu hiểu biết về các nền văn hóa và sự hiện diện của các cộng đồng khác, cũng như không nhận thấy rõ về thực tại của cuộc sống xã hội hiện nay.
Quý vị có thể đạt được sự hoàn toàn đầy đủ và mãn nguyện khi sống độc lập trong các cộng đồng và nền văn hóa của chính riêng mình - biệt lập và không quan hệ gì đến các đoàn thể khác khắp nơi trên thế giới - do đó, con người có cơ sở để tán đồng các quan niệm sai lầm như hành động cuồng tín hay kỳ thị chủng tộc.
Nhưng đây không phải là trường hợp như vậy. Quý vị không thể không quan tâm đến thực tế về sự tồn tại của những nền văn hóa hay các cộng đồng khác. Hơn nữa, bản chất của xã hội hiện đại là sự phúc lợi, hạnh phúc và thành công của chính cộng đồng các bạn có liên quan đến hạnh phúc cùng quyền lợi của những đoàn thể và xã hội khác. Trong một thế giới hiện đại tương quan như thế, sẽ không có chỗ đứng cho hành động cuồng tín và kỳ thị chủng tộc.
Theo kinh nghiệm của riêng tôi, tôi nghĩ rằng Phật giáo là tôn giáo thích hợp nhất đối với tôi. Nhưng nói vậy không có nghĩa đạo Phật là tốt nhất đối với mọi người. Mỗi cá nhân có đời sống tâm linh khác nhau, cho nên tôn giáo này thích hợp cho số người này, nhưng nhóm người kia lại muốn chọn tín ngưỡng nọ. Do đó, nếu tôi kính trọng quyền chọn lựa của mỗi cá nhân, tôi phải tôn kính và chấp nhận giá trị của những tôn giáo khác biệt này vì chúng phục vụ cho hàng triệu tín đồ của nhiều đạo giáo.
Lúc còn sống ở Tây Tạng, tôi biết rất ít, qua tài liệu những sách báo hoặc tiếp xúc cá nhân về bản chất và giá trị của các truyền thống tôn giáo. Từ khi tôi trở thành người tị nạn, tôi có nhiều cơ hội liên lạc gần gũi hơn với các tín ngưỡng khác, đặc biệt qua những cá nhân, và tôi đã có được sự hiểu biết sâu xa về giá trị của các tôn giáo bạn. Kết quả là giờ đây tôi nghĩ rằng mỗi tôn giáo đều có giá trị riêng của nó.
Dĩ nhiên, theo quan điểm triết lý, tôi tin rằng triết học Phật giáo rất cao siêu, rộng rãi bao la và thậm thâm vi diệu, nhưng các tín ngưỡng khác vẫn có khả năng và đã đóng góp, mang lại nhiều lợi ích cho nhân loại. Từ cái nhìn bao dung đó, tôi nghĩ thái độ của tôi đối với các tôn giáo bạn giờ đây đã hoàn toàn thay đổi. Ngày nay, bất cứ nơi đâu tôi đến và bất cứ lúc nào tôi gặp một người đang theo một tín ngưỡng khác, tôi hết sức hâm mộ sự thực hành cũng như vô cùng kính trọng tôn giáo của họ.
Hỏi: Một người bình thường có thể chuyển hóa được nỗi lo sợ và thất vọng của họ? Làm sao chúng ta có thể thực hiện được?
Đạt Lai Lạt Ma: Ồ! Vâng, rất có thể. Ví dụ, khi còn nhỏ, tôi luôn luôn sợ các phòng tối. Thời gian qua, nỗi lo sợ cũng bớt đi. Khi tiếp xúc gặp gỡ mọi người, tâm quý vị càng khép kín, càng cảm thấy sợ hãi và bất an. Nếu lòng bạn càng mở rộng nỗi lo lắng càng giảm bớt. Đó là kinh nghiệm của tôi. Khi tôi gặp bất cứ ai, dù họ là một nhân vật quan trọng, hay một kẻ hành khất, hay một người bình thường, đối với tôi không có gì khác biệt.
Điều quan trọng nhất là các bạn nên vui cười và phơi bày khuôn mặt thân ái của mình trước mọi người. Sự khác nhau về tôn giáo, văn hóa, tiếng nói và màu da đều không quan trọng. Người có học hay thiếu học, giàu hay nghèo, chẳng có gì khác nhau. Khi tôi mở rộng con tim và tâm hồn, tôi xem tất cả thiên hạ như những người bạn cũ thân quen. Thực hành được như vậy rất hữu ích.
Trên căn bản của thái độ cởi mở đó, nếu tình trạng không mấy gì tốt đẹp, lúc ấy chúng ta có quyền hành động thích đáng tùy theo hoàn cảnh. Nhưng ngay từ đầu, về phần tôi, tôi vẫn đi bước trước để bày tỏ thiện chí. Và thường khi tôi nhận được sự đáp trả đầy tinh thương từ mọi người. Như vậy, tôi tin rằng nỗi lo sợ của quý vị sẽ được xóa tan.
Tương tự, trong tâm mỗi cá nhân có nhiều hy vọng. Nếu hy vọng này không thành đạt không có nghĩa là tất cả hy vọng đều sẽ thất bại hết. Tôi gặp một vài người rất tin tưởng với hy vọng tràn trề, nhưng rồi trở nên thất vọng khi họ không thể đạt được một trong những hy vọng của họ. Nhưng tôi nghĩ rằng tâm con người rất phức tạp. Chúng ta có nhiều loại hy vọng cũng như sợ hãi và thực là điều nguy hiểm khi quý vị đặt niềm tin dồn hết mọi việc vào trong một hy vọng đặc biệt duy nhất để rồi khi nguồn hy vọng đó không thành tựu, bạn đâm ra hoàn toàn tuyệt vọng. Đó là điều vô cùng tai hại.

* * *

LÒNG TỪ BI LÀ NỀN TẢNG CỦA HẠNH PHÚC CON NGƯỜI (4)

Hỏi: Kính thưa Ngài, trong những năm gần đây tại quốc gia này có nhiều tín đồ từ bỏ tôn giáo. Cùng lúc, có phong trào của các nhóm người đang phát triển dưới nhiều hình thức của sự tự mình tu tập. Như vậy, theo ngài phải chăng tôn giáo vẫn còn là con đường thực hành thích hợp trong thế giới hiện đại?
Đạt Lai Lạt Ma: Tín ngưỡng rõ ràng đang còn phù hợp với thế giới ngày nay. Nhưng có lẽ tôi cần làm sáng tỏ điều này. Nhiều năm đã qua, kể từ khi các tôn giáo bắt đầu xuất hiện, tôi nghĩ đến nay có vài lãnh vực đã lỗi thời. Tuy nhiên, điều ấy không có nghĩa là các tôn giáo nói chung không còn thích ứng trong thời hiện đại nữa. Cho nên, việc quan trọng là cần duyệt xét lại bản chất của những tôn giáo, bao gồm cả Phật giáo.
Con người, bất luận là ngày nay hay 100, 1.000, 4.000, hay 5.000 năm trước, căn bản vẫn giống nhau. Dĩ nhiên, có một số các nền văn hóa và phương cách sinh hoạt đã thay đổi, nhưng chúng ta vẫn không khác nhau là những con người. Do đó, các vấn đề căn bản và khổ đau của con người như sự già, bệnh, chết, tranh chấp và mọi thứ phiền não khác vẫn còn đó. Tôi không biết hình dáng của con người sẽ như thế nào, khoảng 10.000 hay 100.000 năm sau, không ai rõ được. Nhưng trong vài ngàn năm tới, tôi nghĩ con người bản chất vẫn giống nhau.
Cho nên, tôi tin rằng nhiều tôn giáo khác biệt thực tế vẫn còn gắn liền với các vấn đề và nỗi khổ đau căn bản của kiếp người. Trên bình diện đó, vì sự khổ và bản chất của con người không có gì thay đổi, do vậy, tôn giáo vẫn còn cần thiết. Tuy nhiên một vài hình thức nghi lễ đã thay đổi. Tại Ấn Độ, vào thời kỳ theo chế độ phong kiến hay các vua chúa, phương pháp thực hành đã chịu ảnh hưởng rất nhiều hoàn cảnh trong xã hội đó. Nhưng ngày nay đã thay đổi và tôi nghĩ sẽ còn thay đổi hơn nữa.
Riêng về Phật giáo, dĩ nhiên nó không chỉ tiếp xúc với cuộc đời này mà còn liên hệ đến các lãnh vực huyền diệu khác. Trừ phi thế giới chúng ta được cải thiện hay đổi mới, tôi nghĩ Phật giáo sẽ còn duy trì sự cần thiết và thích hợp của nó trong thế giới hiện đại, không những chỉ vì các vấn đề căn bản của con người vẫn còn tồn tại, mà cũng bởi lý do Phật giáo đã trình bày các triết thuyết liên quan đến đời sống tâm linh huyền bí của nhân loại.
Tôi luôn luôn tin rằng sự thay đổi hiện đại chỉ là thay đổi trên bề mặt còn chiều sâu trong tâm thức vẫn giống nhau. Năm ngoái, tại biên giới giữa nước Áo (Austria) và Ý Đại Lợi (Italy) dân chúng đã khám phá tìm thấy một thân thể của con người thời cổ. Nếu chúng ta giả sử rằng người ấy đang còn sống, tôi nghĩ quý vị có thể giao tiếp với ông ta, mặc dù cái xác thân ấy đã xuất hiện trên hành tinh này khoảng 4.000 năm trước. Dĩ nhiên, nếp sống văn hóa và tình cảm của họ chắc chắn phần nào khác với chúng ta, nhưng căn bản các bạn vẫn có thể chuyện trò với di thể người đó. Hỏi: Làm cách nào để con người có thể khắc phục được sự sợ hãi như là một trạng thái thông thường của tâm thức, đặc biệt nhất là khi không có lý do chính đáng?
Đạt Lai Lạt Ma: Tôi tin rằng cách nhìn thấy sự vật và lề lối suy nghĩ của quý vị hoàn toàn khác hẳn nhau. Khi gặp một vấn đề quá khó khăn trong cuộc sống, không thể khắc phục, vượt qua được, tinh thần các bạn sẽ trở nên khủng hoảng, đâm ra lo lắng và sợ hãi. Nếu chúng ta cố gắng quên đi, hay nói cách khác là không mấy chú ý đến nó nữa thì tình trạng sẽ thay đổi.
Khi sự việc bất an xảy ra, quý vị nên quyết định dùng khả năng lý trí của mình để tìm hiểu và nhận thức rõ vấn đề hầu giúp các bạn vượt thoát khỏi các ý tưởng sợ hãi. Dĩ nhiên, nếu có lý do chính đáng để lo lắng thì sự sợ hãi đó là cần thiết. Nó sẽ tạo ra các phương pháp phòng ngừa cho nên như vậy là điều rất tốt. Nhưng nếu sự sợ hãi không có căn nguyên thì bạn nên thiền định, quán chiếu để diệt trừ nó đi. Đó là phương pháp thích hợp nhất.
Hỏi: Lòng từ bi có thể tự nhiên phát sinh sau khi con người đã trực tiếp phát triển được tuệ giác?
Đạt Lai Lạt Ma: Tôi nghĩ nó tùy thuộc rất nhiều vào khả năng tập trung tinh thần và sự hành trì tu luyện của chính các bạn. Một vài người có thể phát triển các nguyên lý của con đường đạo, lòng vị tha và vân vân. Kẻ nào càng đạt được nhiều trí tuệ về bản chất của thực tại, lòng từ bi của họ càng phát triển mạnh mẽ bởi lẽ hành giả xót thương khi nhìn thấy chúng sinh phải chịu cảnh luân hồi sinh tử do vô minh không nhận biết rõ bản thể của sự sống.
Hành giả khi có trí tuệ về bản tính của thực tại, họ cũng có thể tìm ra con đường chấm dứt hết sự khổ. Một khi bạn đã có sự giác ngộ, lòng từ bi hướng về chúng sinh sẽ tăng trưởng vì quý vị nhận thức rõ nỗi khổ đau của tất cả mọi người - mặc dù có thể vượt thoát ra, nhưng họ vẫn đang còn bị trói buộc trong vòng luân hồi sinh tử.
Con người khi đạt đến mức độ nào đó của tuệ giác vẫn không bảo đảm chắc chắn tự nhiên họ có thể phát khởi sinh tâm từ bi bởi tuệ giác của một người đạt được có thể vì sự thúc đẩy của lòng vị tha muốn cứu giúp những kẻ khác hay có thể được khuyến khích đầu tiên do khát vọng của hành giả mong được giải thoát khỏi vòng luân hồi đau khổ. Cho nên chỉ riêng tuệ giác về bản chất của sự sống thực ra không thể hướng dẫn giúp bạn phát khởi được lòng từ bi chân thực, mà quý vị cần có thêm các điều kiện khác nữa.
Hỏi: Có chăng các trường hợp về sự diễn tả tích cực của hành động hận thù đặt nền tảng trên lòng từ bi?
Đạt Lai Lạt Ma:Vâng, có thể có những tình huống mà trong đó động cơ chính xuất phát từ lòng từ bi, nhưng yếu tố thúc đẩy lại do sự thù hận mà nó là một sức mạnh của tâm thức.
Hỏi: Kính thưa Ngài, làm sao tôi có thể sống với những mối xúc cảm của mình mà không lo sợ? Tôi thường hay kiểm soát tình cảm chặt chẽ đến nỗi tôi gần như khép kín và không có thể yêu thương ai.
Đạt Lai Lạt Ma: Khi nói về tình thương và lòng từ bi, tôi phân biệt giữa ý nghĩa của tình yêu thông thường với điều tôi gọi là tình thương. Tình thương tôi nói đây có thể phát xuất từ căn bản của nhận thức rõ ràng về sự hiện hữu của một người khác cùng sự kính trọng chân thực về hạnh phúc và quyền lợi của mọi người. Tuy nhiên, tình thương xây dựng trên sự quá đắm say những người mình gần gũi, theo quan điểm của việc thực hành tôn giáo, là một điều mà chúng ta cần nên thanh tịnh hóa, và tìm cách rời xa người mà quý vị yêu thương.
Tôi nghĩ lúc đầu bạn có thể nhận thấy như là một cuộc sống cô đơn. Thực vậy, đó là một trong các mục tiêu đời sống của các Tăng Ni xuất gia. Trong lúc sống như vậy ở mặt này hình như có vẽ buồn chán không mấy hấp dẫn, nhưng về phương diện khác họ lại rất sung sướng. Trên thực tế, tôi nghĩ loại hạnh phúc này luôn luôn biến đổi, còn loại kia, mặc dù kém phần lôi cuốn, nhưng lại rất bền vững. Tôi tin rằng về lâu dài nó mang lại nguồn an lạc cho con người. Đó chính là niềm vui thực sự đối với chư Tăng Ni đang sống cô độc.
Hỏi: Nếu một người cảm thấy vô cùng tuyệt vọng và trong cơn khủng hoảng tinh thần nghiệt ngã, vào đêm nọ họ có ý muốn tự tử. Ngài khuyên thế nào để giúp cho nạn nhân có được niềm tin từ bỏ ý định quyên sinh?
Đạt Lai Lạt Ma: Nếu người nào thiếu trình độ hiểu biết hay thực hành thì rất khó. Tôi không rõ nên khuyên như thế nào. Nhưng với một người có kinh nghiệm hoặc thực hành tôn giáo và nhứt là tu tập theo Phật giáo thì rất hữu ích khi hành giả, qua lời khuyên của tôi, biết nghĩ đến Phật Tánh cũng như khả năng có được cái thân và trí tuệ của con người.
Họ cũng có lợi lạc khi đọc các câu chuyện của những vị đạo sư trong quá khứ với đời sống tu hành khắc khổ mà mọi người đều biết. Chẳng hạn có vài trường hợp các đại sư này là những người mà trước đây hầu như không có trình độ học vấn cao, thường hay chán nản và sống trong tình trạng thiếu thốn vật chất. Nhưng do sự quyết tâm và đức tính tự tin vào khả năng của chính mình mà họ đã thành công đạt được tuệ giác cao siêu. Các bạn cũng nên nhớ rằng sự buồn phiền và thất vọng sẽ không bao giờ giúp quý vị cải thiện được hoàn cảnh khó khăn.
Hỏi: Kính thưa Ngài, trong khi cố gắng trở thành một người có lòng từ bi, chúng tôi nên có trách nhiệm như thế nào? Ngài sẽ làm gì nếu nhận thấy một số người cần nương nhờ vào tâm từ bi của ngài? Phải chăng cũng gọi là từ bi khi gây tổn hại cho người nào đó nếu ngài tin rằng về lâu dài hành động ấy là tốt đẹp?
Đạt Lai Lạt Ma: Tôi nghĩ bạn nên nhớ rằng từ bi cần phải có trí tuệ. Điều quan trọng là nên sử dụng khả năng trí tuệ của mình để xét đoán các hậu quả ngắn và dài hạn về những hành động của một con người.
Hỏi: Tôi biết rằng sự ảnh hưởng đến kết quả của ý nghĩ và những hành động của tôi như thế nào. Phải chăng chúng cũng có thể ảnh hưởng đến tình trạng xã hội như sự đói nghèo và những nỗi khổ đau lớn lao khác của mọi người khắp nơi trên thế giới?
Đạt Lai Lạt Ma: Đôi khi chúng ta nghĩ rằng hành động của cá nhân là không quan trọng. Dĩ nhiên các bạn cần đến ý tưởng hay một phong trào đoàn kết. Nhưng các phong trào của xã hội, cộng đồng hay một nhóm người là do sự hợp tác của những cá nhân. Xã hội là sự quy tụ của nhiều cá thể độc lập và sự khởi xướng hay sáng kiến đều xuất phát từ những cá nhân. Trừ phi mỗi cá nhân phát triển được tinh thần trách nhiệm, nếu không thì toàn thể cộng đồng không tiến bộ được. Do đó, điều căn bản là chúng ta đừng tưởng rằng sự nỗ lực của mỗi cá nhân là vô nghĩa.
Quý vị không nên suy nghĩ như vậy mà các bạn cần phải cố gắng nhiều hơn nữa.