"You've got to find what you love"
Steve Jobs, June 12, 2005
 |
| Steve Jobs |
Phải tìm cho ra cái mà bạn yêu thích...(trích)-Steven Jobs
(Bài diễn văn của Steve Jobs tại Stanford University, June 12, 2005)
Kết nối những dấu chấm (connecting the dots)
...Nếu tôi không bỏ học thì tôi đã không thể theo học lớp thư pháp, và máy điện toán cá nhân đâu có được những kiểu chữ đẹp như vậy. Tất nhiên lúc đang còn ở trường đại học thì tôi không thể nhìn trước về phía tương lai để kết nối những dấu chấm (connect the dots). Nhưng 10 năm sau, nhìn lại, thì mọi việc trở nên rất, rất rõ ràng.
Tôi xin nhắc lại, các bạn không sao nhìn trước về tương lai để mà kết nối những dấu chấm được đâu, các bạn chỉ có thể kết nối chúng lại được với nhau khi chúng đã là quá khứ mà thôi. Vì thế, phải tin rằng những dấu chấm rồi sẽ được nối kết với nhau về sau này. Phải đặt niềm tin vào một điều gì đó - như trực giác, định mệnh, cuộc sống, nghiệp quả, hoặc điều gì theo bạn quan niệm. Quan niệm ấy chưa bao giờ làm tôi thất vọng, và nó đã làm nên mọi sự thay đổi trong đời tôi.
(...If I had never dropped out, I would have never dropped in on this calligraphy class, and personal computers might not have the wonderful typography that they do. Of course it was impossible to connect the dots looking forward when I was in college. But it was very, very clear looking backwards ten years later.
Again, you can't connect the dots looking forward; you can only connect them looking backwards. So you have to trust that the dots will somehow connect in your future. You have to trust in something — your gut, destiny, life, karma, whatever. This approach has never let me down, and it has made all the difference in my life.)
Câu chuyện ...về sự mất mát. (about ... loss.)
Đôi khi cuộc đời sẽ giáng một viên gạch vào đầu bạn. Đừng mất niềm tin. Tôi tin rằng điều duy nhất giúp tôi tiếp tục tiến bước chính là vì tôi yêu thích những gì tôi đã làm. Bạn phải tìm cho ra cái mà bạn yêu thích. Điều đó đúng cho công việc và đúng luôn cho cả những người yêu của bạn.
Công việc sẽ chiếm phần lớn cuộc sống của bạn, và cách duy nhất để thực sự sống thỏa là làm những việc mà bạn tin là nó sẽ trở nên tuyệt vời. Và cách duy nhất có công việc tuyệt vời là yêu những gì bạn làm. Nếu như các bạn chưa tìm thấy, hãy tiếp tục tìm kiếm. Đừng chấp nhận những cái tạm bợ. Cũng giống như chuyện của con tim, bạn sẽ nhận ra nó khi bạn tìm thấy nó. Và cũng giống như mối quan hệ tình cảm đích thực, nó sẽ ngày càng nồng thắm hơn qua tháng năm. Vì vậy hãy tiếp tục tìm kiếm cho đến khi bạn tìm thấy. Đừng chấp nhận những cái tạm bợ.
(...Sometimes life hits you in the head with a brick. Don't lose faith. I'm convinced that the only thing that kept me going was that I loved what I did. You've got to find what you love. And that is as true for your work as it is for your lovers. Your work is going to fill a large part of your life, and the only way to be truly satisfied is to do what you believe is great work. And the only way to do great work is to love what you do. If you haven't found it yet, keep looking. Don't settle. As with all matters of the heart, you'll know when you find it. And, like any great relationship, it just gets better and better as the years roll on. So keep looking until you find it. Don't settle.)
Về sự chết (...about death).
Thời gian của các bạn chỉ có hạn, vì thế các bạn đừng nên bỏ phí thời gian để sống cuộc đời của người khác. Đừng rớt vào cái bẫy của giáo điều - vì như vậy là sống bằng kết quả từ suy nghĩ của những người khác. Đừng để cho ý kiến ồn ào của người khác lấn át đi tiếng nói trong thâm tâm các bạn. Và điều quan trọng nhất là, hãy can đảm làm theo tiếng gọi của trái tim và trực giác. Vì trái tim và trực giác vốn đã biết rõ các bạn thực sự muốn trở thành cái gì. Mọi điều khác chỉ là thứ yếu.
(Your time is limited, so don't waste it living someone else's life. Don't be trapped by dogma — which is living with the results of other people's thinking. Don't let the noise of others' opinions drown out your own inner voice. And most important, have the courage to follow your heart and intuition. They somehow already know what you truly want to become. Everything else is secondary.)
--------------------------------------
Bài nói chuyện của Steve Jobs tại Đại học Stanford (toàn văn)
Ngũ Phương
Sau khi Steve Jobs qua đời, nhiều trang mạng đã cho đăng bản dịch tiếng Việt bài diễn văn tại Đại học Stanford của ông. Tiếc thay, một số bản dịch đã dịch sai, dịch thiếu, đặt câu sai văn phạm và dùng chữ Hán Việt không cần thiết. Cách dịch cẩu thả này khiến cho bài văn giản dị nhưng đầy ý nghĩa của một danh nhân thế giới thành ra khó hiểu và ngô nghê.
Dưới đây là một bản dịch khác. Người dịch tuy đã cố gắng nhưng vẫn không thể tránh được nhiều chữ chưa hoàn toàn đúng với nguyên tác. Kính mong bạn đọc góp ý thêm cho. Xin chân thành cám ơn.
Vài nét về Steve Jobs
Steve Jobs, đồng sáng lập viên và cựu Giám đốc Điều hành công ty điện tử Apple Inc., vừa qua đời ngày 05/10/2011 tại California, hưởng dương 56 tuổi.
Từ một sinh viên 26 tuổi học hành dở dang, Steve Jobs khởi đầu sự nghiệp với hai bàn tay trắng và chỉ trong vòng 7 năm trời đã đưa Apple trở thành một tên tuổi hàng đầu. Có thể nói ông đã mở ra một cuộc cách mạng điện tử, và di sản ông để lại là những sản phẩm nổi tiếng toàn thế giới, từ máy điện toán “Apple”, máy điện toán cá nhân “Macintosh”, đến “iPod” (máy nghe nhạc cá nhân), “iPhone” (điện thoại thông minh), “iPad” (máy điện toán cá nhân), v.v... Tạp chí Forbes ước tính tài sản của ông trị giá khoảng 5,1 tỷ dollars, đứng hạng thứ 43 trong số những người giàu nhất Hoa Kỳ.
Năm 2005, Steve Jobs được trường Đại học Stanford trao bằng Tiến sĩ Danh dự. Bài nói chuyện của ông trong buổi lễ tốt nghiệp ngày 12/6/2005 đã được Stanford giữ làm tài liệu tham khảo cho sinh viên. Đây là lần xuất hiện hiếm hoi của ông trước công chúng kể từ khi mắc bệnh ung thư tụy tạng (mà lúc đó ông tưởng rằng có thể được chữa khỏi), và đây cũng là một dịp hiếm hoi người ta nghe những lời tâm sự về đời tư của ông.
* * *
Bài diễn văn của Steve Jobs tại Stanford University (toàn văn)
Ngũ Phương lược dịch
Tôi rất hân hạnh được có mặt cùng các bạn trong lễ tốt nghiệp ngày hôm nay tại một trường đại học danh giá vào bậc nhất thế giới. Tôi chưa bao giờ tốt nghiệp đại học. Thành thật mà nói, được (đứng trên bục) thế này là mức gần nhất của tôi với chuyện tốt nghiệp đại học. Hôm nay, tôi muốn kể cho các bạn nghe ba câu chuyện của đời tôi. Chỉ vậy thôi. Chẳng có gì to tát. Chỉ là ba câu chuyện.
Câu chuyện thứ nhất là kết nối những dấu chấm.
Tôi bỏ học sau khi đã vào Reed College được 6 tháng, nhưng rồi tôi vẫn tiếp tục theo học ở đó khoảng 18 tháng nữa trước khi chính thức bỏ học luôn.Vậy tại sao tôi lại bỏ học?
Mọi việc đã bắt đầu từ trước khi tôi ra đời. Mẹ ruột của tôi là một sinh viên trẻ, độc thân, và bà quyết định cho tôi làm con nuôi. Bà một mực nghĩ rằng tôi chỉ được làm con nuôi người đã tốt nghiệp đại học. Vì thế, mọi sự được sắp đặt để tôi trở thành con nuôi của vợ chồng một luật sư. Thế nhưng vào giờ chót có sự thay đổi, vì khi tôi vừa cất tiếng khóc chào đời, vợ chồng ấy lại đổi ý và muốn nhận nuôi một bé gái.
Đó là lý do cha mẹ (nuôi) của tôi hiện giờ, có tên trong danh sách chờ đợi, đã nhận được một cú điện thoại vào lúc nửa đêm với câu hỏi, “Chúng tôi có một bé trai ngoài ý muốn, ông bà có muốn nhận nó làm con nuôi hay không?” Cha mẹ tôi trả lời, “Tất nhiên là muốn.” Nhưng sau đó mẹ ruột của tôi biết được bà mẹ tương lai chưa bao giờ tốt nghiệp đại học còn ông bố tương lai thì chưa hề tốt nghiệp trung học, thế là bà từ chối ký vào giấy giao nhận con nuôi. Chỉ mấy tháng sau bà mới đồng ý khi cha mẹ nuôi của tôi hứa rằng sẽ cho tôi vào đại học. Đời tôi bắt đầu từ đó.
17 năm sau, tôi cũng được vào đại học. Nhưng tôi đã quá ngây thơ khi chọn một trường đại học mắc gần ngang với Stanford, và tất cả số tiền để dành của cha mẹ tôi, những con người cả đời làm lụng, đã dùng hết để đóng học phí cho tôi. Sau sáu tháng, tôi chẳng thấy giá trị của chuyện học đại học. Tôi chẳng biết tôi muốn làm gì với cuộc đời của mình và cũng chẳng thấy trường đại học sẽ giúp tôi biết được. Vậy mà tôi đã tiêu béng hết tất cả số tiền dành dụm suốt đời của cha mẹ. Vì vậy tôi quyết định bỏ học và tin tưởng rằng mọi chuyện rồi cũng sẽ ổn thôi. Ngay lúc đó, tình hình trông có vẻ đáng sợ lắm, nhưng khi nghĩ lại, tôi mới thấy đó là một trong những quyết định đúng nhất của mình. Từ lúc bỏ học, tôi có thể bỏ luôn những môn học bắt buộc mà tôi không thích, thay vào đó, tôi bắt đầu ghi tên vào những môn học khác có vẻ thú vị hơn.
Mọi chuyện không diễn ra một cách lãng mạn lắm đâu. Tôi không có phòng trọ, vì thế tôi phải ngủ nhờ trên sàn phòng trọ của các bạn tôi. Tôi kiếm tiền mua đồ ăn bằng cách mang trả lại những chai Coca-Cola để nhận 5 xu mỗi chai, và hàng tuần cứ tối Chủ nhật là tôi phải đi bộ 7 dặm qua phía bên kia thành phố để có được một bữa ăn ngon ở ngôi đền Hare Krishna. Tôi rất thích bữa ăn đó. Những gì mà tôi đã va vấp phải để theo đuổi sự tò mò và trực giác của mình về sau trở thành những điều vô giá. Để tôi cho các bạn một thí dụ.
Vào lúc bấy giờ có lẽ Reed College là nơi có lớp dạy nghệ thuật thư pháp giỏi nhất nước. Khắp trong khu học xá, tất cả các bích chương và nhãn dán trên mỗi hộc kéo đều được viết tay rất đẹp. Vì tôi đã bỏ học và không phải vào những lớp thông thường nên tôi quyết định ghi danh lớp thư pháp để học cách viết chữ đẹp như thế. Tôi học về các loại chữ serif và san serif, về khoảng cách giữa các chữ trong các kiểu chữ khác nhau, về cách làm sao cho một bản chữ trông đẹp mắt. Tôi ngỡ ngàng khi thấy đây là một môn học đầy tính nghệ thuật, lịch sử và đẹp một cách tinh tế mà các bộ môn khoa học không thể có được.
Những thứ này khi đó dường như chẳng có chút ứng dụng thực tế nào cho cuộc đời tôi. Thế nhưng 10 năm sau, khi chúng tôi thiết kế chiếc máy điện toán Macintosh đầu tiên, bỗng dưng các kiến thức về thư pháp trở lại với tôi, và chúng tôi đã đưa những điều ấy vào Mac. Đó là máy điện toán đầu tiên có những mẫu chữ thật đẹp. Nếu tôi không theo cái lớp học đó ở trường thì Mac sẽ chẳng bao giờ có được nhiều mẫu chữ với khoảng cách cân đối. Và cũng bởi vì Windows bắt chước Mac nên (nếu Mac không có) cũng chẳng có máy điện toán nào có những kiểu chữ đẹp. Nếu tôi không bỏ học thì tôi đã không thể theo học lớp thư pháp, và máy điện toán cá nhân đâu có được những kiểu chữ đẹp như vậy. Tất nhiên lúc đang còn ở trường đại học thì tôi không thể nhìn trước về phía tương lai để kết nối những dấu chấm (connect the dots). Nhưng 10 năm sau, nhìn lại, thì mọi việc trở nên rất, rất rõ ràng.
Tôi xin nhắc lại, các bạn không thể nhìn trước về tương lai để kết nối những dấu chấm được đâu, các bạn chỉ có thể làm điều đó khi nhìn lại quá khứ mà thôi. Vì thế, các bạn phải tin tưởng rằng những dấu chấm rồi sẽ nối kết với nhau trong tương lai. Các bạn phải đặt niềm tin vào một điều gì đó - như trực giác, định mệnh, cuộc sống, nghiệp quả, hoặc điều gì đó. Quan niệm ấy chưa bao giờ làm tôi thất vọng, và nó đã làm nên mọi sự thay đổi trong đời tôi.
Câu chuyện thứ hai là về tình yêu và sự mất mát.
Tôi thật may mắn vì ngay khi còn rất trẻ tôi đã biết mình thích làm gì. Woz [Steve Wozniak] và tôi đã bắt tay vào việc chế tạo máy Apple trong nhà để xe của cha mẹ tôi lúc tôi 20 tuổi. Chúng tôi đã miệt mài làm việc, và sau 10 năm, từ vỏn vẹn 2 người trong cái gara bé nhỏ, Apple đã phát triển thành một công ty trị giá 2 tỷ Mỹ kim với hơn 4000 nhân viên. Chúng tôi tung ra thị trường sang tác tuyệt nhất của mình - máy điện toán Macintosh - sớm trước một năm, lúc tôi mới bước sang tuổi 30. Thế rồi sau đó, tôi bị sa thải. Làm sao mà bạn lại có thể bị sa thải bởi một công ty mà bạn đã sáng lập ra nó nhỉ?
Đại khái là, khi Apple bắt đầu phát triển, chúng tôi đã thuê một người mà tôi cho rằng rất giỏi để cùng tôi điều hành công ty, và trong khoảng một năm gì đó, mọi việc đều tốt. Nhưng rồi cái nhìn về tương lai của hai người chúng tôi bắt đầu khác nhau, và cuối cùng đưa tới bất hòa. Khi mối bất hòa xảy ra, Hội đồng Quản trị đứng về phía anh ta, thế là tôi, ở tuổi 30, đã bị cho ra rìa, trước mặt bàn dân thiên hạ. Mục tiêu mà tôi theo đuổi suốt giai đoạn thành niên bỗng dưng biến mất, và tình trạng thật là bi đát.
Suốt mấy tháng trời tôi thật sự chẳng biết phải làm gì. Tôi cảm thấy mình đã phụ lòng thế hệ doanh nhân đi trước - vì đã đánh rơi mất cây gậy chỉ huy mà họ chuyền đến tay tôi. Tôi gặp David Packard và Bob Noyce để cố gắng xin lỗi về những việc tệ hại đã làm ra. Tôi trở thành một biểu tượng thất bại trước công chúng, thậm chí tôi đã có ý định cuốn gói bỏ đi khỏi thung lũng [Silicon Valley]. Nhưng rồi dần dần có một điều gì đó bắt đầu lóe lên trong tôi - tôi vẫn yêu thích những việc mình đã làm. Những biến cố ở Apple không hề làm thay đổi sự yêu thích đó chút nào cả. Tôi như một kẻ bị tình phụ, nhưng tình yêu trong tôi vẫn tràn đầy. Vì thế, tôi quyết định bắt đầu làm lại.
Ngay lúc đó tôi không nhận ra, nhưng sau này tôi mới thấy rằng chuyện bị Apple sa thải hóa ra lại là điều tốt đẹp nhất trong đời tôi. Gánh nặng của sự thành công được thay thế bằng tinh thần nhẹ nhàng của kẻ mới bắt đầu lại và không chắc về những gì sẽ xảy ra. Nó giải thoát tôi để tôi bước vào một trong những thời kỳ sáng tạo nhất của đời mình.
Trong 5 năm tiếp theo, tôi khởi sự một công ty mang tên NeXT, một công ty khác mang tên Pixar, và tôi bắt đầu yêu một phụ nữ tuyệt vời, chính là vợ tôi bây giờ. Pixar hoạt động tốt và cho ra đời cuốn phim truyện hoạt họa bằng computer đầu tiên trên thế giới, “Toy Story”, và nay Pixar trở thành xưởng phim hoạt họa thành công nhất thế giới. Thế rồi một sự kiện đáng ghi nhớ đã xảy ra, Apple mua NeXT, tôi trở lại Apple, và những kỹ thuật mà chúng tôi phát triển ở NeXT trở thành điểm cốt lõi cho thời kỳ phục hưng của Apple. Laurene và tôi cũng có được một gia đình thật hạnh phúc.
Tôi tin chắc rằng tất cả những điều đó sẽ chẳng bao giờ xảy ra nếu tôi không bị Apple sa thải. Đó là một viên thuốc rất đắng, nhưng tôi cho rằng người bệnh cần đến nó. Đôi khi cuộc đời sẽ giáng một viên gạch vào đầu bạn. Đừng mất niềm tin.Tôi tin rằng điều duy nhất giúp tôi tiếp tục tiến bước chính là vì tôi yêu thích những gì tôi đã làm. Bạn phải tìm cho ra cái mà bạn yêu thích. Điều đó đúng cho công việc và đúng luôn cho cả những người yêu của bạn.
Công việc sẽ chiếm phần lớn cuộc sống của bạn, và cách duy nhất để thực sự thỏa mãn là làm những công việc mà bạn tin nó sẽ trở nên tuyệt vời. Và cách duy nhất có công việc tuyệt vời là yêu những gì bạn làm. Nếu như các bạn chưa tìm thấy, hãy tiếp tục tìm kiếm. Đừng chấp nhận những cái tạm bợ. Cũng giống như chuyện của con tim, bạn sẽ nhận ra nó khi bạn tìm thấy nó. Và cũng giống như mối quan hệ tình cảm đích thực, nó sẽ ngày càng nồng thắm hơn qua tháng năm. Vì vậy hãy tiếp tục tìm kiếm cho đến khi bạn tìm thấy. Đừng chấp nhận những cái tạm bợ.
Câu chuyện thứ ba là về cái chết.
Lúc 17 tuổi, tôi đọc được một câu danh ngôn đại khái là, “Nếu bạn sống mỗi ngày như ngày cuối cùng của cuộc đời mình, thì một ngày nào đó bạn sẽ có cái cảm giác đoan chắc rằng mình đúng”. Câu nói ấy đã để lại trong tôi một ấn tượng rất sâu đậm. Và kể từ đó, suốt 33 năm qua, tôi vẫn nhìn vào gương mỗi buổi sáng và tự hỏi, “Nếu hôm nay là ngày cuối cùng của cuộc đời mình, liệu mình có muốn làm cái điều mình định làm hôm nay hay không?” Và nếu câu trả lời là “không” trong nhiều ngày liền liên tiếp thì tôi biết là tôi cần phải thay đổi một điều gì đó.
Nhớ rằng mình có thể sắp chết chính là dụng cụ quan trọng nhất giúp tôi có những lựa chọn lớn trong đời. Bởi vì gần như mọi điều - mọi kỳ vọng của người khác, mọi niềm tự hào, mọi nỗi sợ hãi vì xấu hổ hay thất bại - sẽ biến mất khi ta chết, và chỉ điều gì thực sự quan trọng mới còn lại mà thôi. Nghĩ rằng mình sắp chết là cách tốt nhất giúp tôi tránh khỏi cái bẫy tư tưởng cho rằng mình sắp mất một thứ gì đó. Khi trơ trụi chẳng còn gì thì lẽ nào bạn lại không nghe theo tiếng gọi của trái tim.
Khoảng một năm trước, tôi biết mình bị ung thư. Tôi đi chụp cắt lớp [scan] lúc 7h30 sáng, và trên phim hiện rõ một khối u trong tụy tạng. Cho đến lúc ấy tôi còn chưa biết tụy tạng là cái gì. Các bác sĩ bảo tôi đây là một loại ung thư không thể chữa khỏi được, và tôi nên chuẩn bị tinh thần vì chỉ còn sống từ 3 đến 6 tháng nữa thôi. Bác sĩ khuyên tôi về nhà sắp xếp mọi việc, đó là cách nói của bác sĩ khi khuyên bệnh nhân chuẩn bị cho cái chết. Lời khuyên ấy có nghĩa là bạn phải dùng mấy tháng còn lại để nói với con bạn những điều mà bạn tưởng là sẽ có khoảng mười năm tới để nói với chúng. Lời khuyên ấy cũng có nghĩa là bạn hãy cố gắng gói ghém mọi thứ đâu ra đó để dễ dàng hơn cho gia đình. Và cũng có nghĩa là hãy nói lời vĩnh biệt.
Tôi phải sống với chẩn đoán đó cả ngày. Đến chiều tối, tôi làm sinh thiết, họ đút một ống đèn soi qua cổ họng tôi, xuyên ngang bao tử vào sâu xuống ruột, đâm một cái kim vào tụy tạng để lấy ra một số tế bào ung thư làm thử nghiệm. Tôi đang trong hôn mê, nhưng vợ tôi có mặt lúc đó, kể lại rằng khi các bác sĩ phân tích những tế bào dưới kính hiển vi, họ đã vui mừng đến ứa nước mắt vì thấy đây là một trường hợp ung thư tụy tạng hiếm hoi có thể chữa được bằng phẫu thuật. Tôi đã được giải phẫu và bây giờ tôi đã khỏe.
Đó là lần tôi đối mặt với cái chết sát sao nhất, và tôi hy vọng đó cũng là lần duy nhất trong vài chục năm tới. Trải qua chuyện đó rồi, bây giờ tôi có thể nói với các bạn điều này, một cách khá đoan chắc hơn là nhắc đến cái chết như một khái niệm hữu ích nhưng hoàn toàn thuộc trí óc:
Chẳng có ai muốn chết. Ngay cả những người muốn được lên thiên đàng cũng không muốn chết để được lên đó. Thế nhưng cái chết vẫn là nơi mà tất cả chúng ta đều phải đến. Chưa có ai từng thoát được nó. Và nó là thế vì nó là như thế, bởi vì dường như Cái Chết chính là sự sáng tạo tuyệt vời nhất của Cuộc Sống. Nó là tác nhân cho những thay đổi trong Cuộc Sống. Nó loại đi những cái cũ để mở đường cho những cái mới. Ngay lúc này đây, cái mới đang là các bạn, nhưng chẳng bao lâu nữa các bạn cũng sẽ dần cũ đi và sẽ bị loại bỏ. Tôi xin lỗi vì nói như vậy nghe bi thảm quá, nhưng đó là sự thật.
Thời gian của các bạn chỉ có hạn, vì thế các bạn đừng nên bỏ phí thời gian để sống cuộc đời của người khác. Đừng rớt vào cái bẫy của giáo điều - vì như vậy là sống bằng kết quả sự suy nghĩ của những người khác. Đừng để cho ý kiến ồn ào của người khác lấn át đi tiếng nói trong thâm tâm các bạn. Và điều quan trọng nhất là, hãy can đảm làm theo tiếng gọi của trái tim và trực giác. Vì trái tim và trực giác vốn đã biết rõ các bạn thực sự muốn trở thành cái gì. Mọi điều khác chỉ là thứ yếu.
Khi tôi còn trẻ, có một bộ sách rất hay đã được xuất bản với tựa đề The Whole Earth Catalog [Danh mục Thế giới], và trở thành một trong những cuốn kinh thánh của thế hệ chúng tôi. Người soạn cuốn sách này là một anh chàng tên Steward Brand, ở Menlo Park, cách đây không xa. Anh ta đã làm cho bộ danh mục trở nên sống động bằng lối trình bày đầy thi vị. Lúc đó là cuối thập niên 60, computer và việc xuất bản bằng máy tính chưa ra đời, vì vậy tất cả những trang sách đều được làm bằng máy đánh chữ, bằng kéo và máy ảnh polaroid. Nó giống như một thứ “Google” được in thành sách bìa mỏng, 35 năm trước khi có “Google”: một bộ sách tuyệt vời, tràn ngập những dụng cụ tinh xảo và những ý tưởng thật hay.
Steward và các cộng sự viên đã xuất bản nhiều số “The Whole Earth Catalog” [1968-1972], và khi bộ sách đã đi hết chu trình của nó, họ ra tập cuối cùng. Lúc đó vào khoảng giữa thập niên 70, và tôi bằng tuổi các bạn bây giờ. Ở bìa sau tập danh mục cuối cùng [1974] là ảnh chụp một con đường miền quê trong ánh bình minh, loại đường quê mà các bạn có thể đi chơi bằng cách quá giang xe nếu các bạn ưa mạo hiểm. Bên dưới tấm ảnh là dòng chữ: “Stay Hungry. Stay Foolish”. Đó là lời từ biệt của họ khi kết thúc bộ catalog. Hãy cứ khát khao. Hãy cứ ngông cuồng. Tôi vẫn hằng cầu chúc điều đó cho chính mình. Và ngày hôm nay, các bạn tốt nghiệp để bắt đầu một hành trình mới, tôi cầu chúc điều đó cho các bạn.
Hãy cứ Khát khao. Hãy cứ Ngông cuồng.
Cám ơn các bạn rất nhiều.
Ghi chú: - Nguyên bản tiếng Anh bài nói chuyện của Steve Jobs tại Đại học Stanford “You've got to find what you love” Jobs says
'You've got to find what you love,' Jobs says
This is a prepared text of the Commencement address delivered by Steve Jobs, CEO of Apple Computer and of Pixar Animation Studios, on June 12, 2005.
Source: Stanford University
I am honored to be with you today at your commencement from one of the finest universities in the world. I never graduated from college. Truth be told, this is the closest I've ever gotten to a college graduation. Today I want to tell you three stories from my life. That's it. No big deal. Just three stories.
The first story is about connecting the dots.
I dropped out of Reed College after the first 6 months, but then stayed around as a drop-in for another 18 months or so before I really quit. So why did I drop out?
It started before I was born. My biological mother was a young, unwed college graduate student, and she decided to put me up for adoption. She felt very strongly that I should be adopted by college graduates, so everything was all set for me to be adopted at birth by a lawyer and his wife. Except that when I popped out they decided at the last minute that they really wanted a girl. So my parents, who were on a waiting list, got a call in the middle of the night asking: "We have an unexpected baby boy; do you want him?" They said: "Of course." My biological mother later found out that my mother had never graduated from college and that my father had never graduated from high school. She refused to sign the final adoption papers. She only relented a few months later when my parents promised that I would someday go to college.
And 17 years later I did go to college. But I naively chose a college that was almost as expensive as Stanford, and all of my working-class parents' savings were being spent on my college tuition. After six months, I couldn't see the value in it. I had no idea what I wanted to do with my life and no idea how college was going to help me figure it out. And here I was spending all of the money my parents had saved their entire life. So I decided to drop out and trust that it would all work out OK. It was pretty scary at the time, but looking back it was one of the best decisions I ever made. The minute I dropped out I could stop taking the required classes that didn't interest me, and begin dropping in on the ones that looked interesting.
It wasn't all romantic. I didn't have a dorm room, so I slept on the floor in friends' rooms, I returned coke bottles for the 5¢ deposits to buy food with, and I would walk the 7 miles across town every Sunday night to get one good meal a week at the Hare Krishna temple. I loved it. And much of what I stumbled into by following my curiosity and intuition turned out to be priceless later on. Let me give you one example:
Reed College at that time offered perhaps the best calligraphy instruction in the country. Throughout the campus every poster, every label on every drawer, was beautifully hand calligraphed. Because I had dropped out and didn't have to take the normal classes, I decided to take a calligraphy class to learn how to do this. I learned about serif and san serif typefaces, about varying the amount of space between different letter combinations, about what makes great typography great. It was beautiful, historical, artistically subtle in a way that science can't capture, and I found it fascinating.
None of this had even a hope of any practical application in my life. But ten years later, when we were designing the first Macintosh computer, it all came back to me. And we designed it all into the Mac. It was the first computer with beautiful typography. If I had never dropped in on that single course in college, the Mac would have never had multiple typefaces or proportionally spaced fonts. And since Windows just copied the Mac, it's likely that no personal computer would have them. If I had never dropped out, I would have never dropped in on this calligraphy class, and personal computers might not have the wonderful typography that they do. Of course it was impossible to connect the dots looking forward when I was in college. But it was very, very clear looking backwards ten years later.
Again, you can't connect the dots looking forward; you can only connect them looking backwards. So you have to trust that the dots will somehow connect in your future. You have to trust in something — your gut, destiny, life, karma, whatever. This approach has never let me down, and it has made all the difference in my life.
My second story is about love and loss.
I was lucky — I found what I loved to do early in life. Woz and I started Apple in my parents garage when I was 20. We worked hard, and in 10 years Apple had grown from just the two of us in a garage into a $2 billion company with over 4000 employees. We had just released our finest creation — the Macintosh — a year earlier, and I had just turned 30. And then I got fired. How can you get fired from a company you started? Well, as Apple grew we hired someone who I thought was very talented to run the company with me, and for the first year or so things went well. But then our visions of the future began to diverge and eventually we had a falling out. When we did, our Board of Directors sided with him. So at 30 I was out. And very publicly out. What had been the focus of my entire adult life was gone, and it was devastating.
I really didn't know what to do for a few months. I felt that I had let the previous generation of entrepreneurs down - that I had dropped the baton as it was being passed to me. I met with David Packard and Bob Noyce and tried to apologize for screwing up so badly. I was a very public failure, and I even thought about running away from the valley. But something slowly began to dawn on me — I still loved what I did. The turn of events at Apple had not changed that one bit. I had been rejected, but I was still in love. And so I decided to start over.
I didn't see it then, but it turned out that getting fired from Apple was the best thing that could have ever happened to me. The heaviness of being successful was replaced by the lightness of being a beginner again, less sure about everything. It freed me to enter one of the most creative periods of my life.
During the next five years, I started a company named NeXT, another company named Pixar, and fell in love with an amazing woman who would become my wife. Pixar went on to create the worlds first computer animated feature film, Toy Story, and is now the most successful animation studio in the world. In a remarkable turn of events, Apple bought NeXT, I returned to Apple, and the technology we developed at NeXT is at the heart of Apple's current renaissance. And Laurene and I have a wonderful family together.
I'm pretty sure none of this would have happened if I hadn't been fired from Apple. It was awful tasting medicine, but I guess the patient needed it. Sometimes life hits you in the head with a brick. Don't lose faith. I'm convinced that the only thing that kept me going was that I loved what I did. You've got to find what you love. And that is as true for your work as it is for your lovers. Your work is going to fill a large part of your life, and the only way to be truly satisfied is to do what you believe is great work. And the only way to do great work is to love what you do. If you haven't found it yet, keep looking. Don't settle. As with all matters of the heart, you'll know when you find it. And, like any great relationship, it just gets better and better as the years roll on. So keep looking until you find it. Don't settle.
My third story is about death.
When I was 17, I read a quote that went something like: "If you live each day as if it was your last, someday you'll most certainly be right." It made an impression on me, and since then, for the past 33 years, I have looked in the mirror every morning and asked myself: "If today were the last day of my life, would I want to do what I am about to do today?" And whenever the answer has been "No" for too many days in a row, I know I need to change something.
Remembering that I'll be dead soon is the most important tool I've ever encountered to help me make the big choices in life. Because almost everything — all external expectations, all pride, all fear of embarrassment or failure - these things just fall away in the face of death, leaving only what is truly important. Remembering that you are going to die is the best way I know to avoid the trap of thinking you have something to lose. You are already naked. There is no reason not to follow your heart.
About a year ago I was diagnosed with cancer. I had a scan at 7:30 in the morning, and it clearly showed a tumor on my pancreas. I didn't even know what a pancreas was. The doctors told me this was almost certainly a type of cancer that is incurable, and that I should expect to live no longer than three to six months. My doctor advised me to go home and get my affairs in order, which is doctor's code for prepare to die. It means to try to tell your kids everything you thought you'd have the next 10 years to tell them in just a few months. It means to make sure everything is buttoned up so that it will be as easy as possible for your family. It means to say your goodbyes.
I lived with that diagnosis all day. Later that evening I had a biopsy, where they stuck an endoscope down my throat, through my stomach and into my intestines, put a needle into my pancreas and got a few cells from the tumor. I was sedated, but my wife, who was there, told me that when they viewed the cells under a microscope the doctors started crying because it turned out to be a very rare form of pancreatic cancer that is curable with surgery. I had the surgery and I'm fine now.
This was the closest I've been to facing death, and I hope it's the closest I get for a few more decades. Having lived through it, I can now say this to you with a bit more certainty than when death was a useful but purely intellectual concept:
No one wants to die. Even people who want to go to heaven don't want to die to get there. And yet death is the destination we all share. No one has ever escaped it. And that is as it should be, because Death is very likely the single best invention of Life. It is Life's change agent. It clears out the old to make way for the new. Right now the new is you, but someday not too long from now, you will gradually become the old and be cleared away. Sorry to be so dramatic, but it is quite true.
Your time is limited, so don't waste it living someone else's life. Don't be trapped by dogma — which is living with the results of other people's thinking. Don't let the noise of others' opinions drown out your own inner voice. And most important, have the courage to follow your heart and intuition. They somehow already know what you truly want to become. Everything else is secondary.
When I was young, there was an amazing publication called The Whole Earth Catalog, which was one of the bibles of my generation. It was created by a fellow named Stewart Brand not far from here in Menlo Park, and he brought it to life with his poetic touch. This was in the late 1960's, before personal computers and desktop publishing, so it was all made with typewriters, scissors, and polaroid cameras. It was sort of like Google in paperback form, 35 years before Google came along: it was idealistic, and overflowing with neat tools and great notions.
Stewart and his team put out several issues of The Whole Earth Catalog, and then when it had run its course, they put out a final issue. It was the mid-1970s, and I was your age. On the back cover of their final issue was a photograph of an early morning country road, the kind you might find yourself hitchhiking on if you were so adventurous. Beneath it were the words: "Stay Hungry. Stay Foolish." It was their farewell message as they signed off. Stay Hungry. Stay Foolish. And I have always wished that for myself. And now, as you graduate to begin anew, I wish that for you.
Stay Hungry. Stay Foolish.
Thank you all very much.
---------------------------
Steve Jobs: Chỉ Có Ở Nước Mỹ-Ngô Nhân Dụng
Chỉ có ở nước Mỹ mới có một người thành công như Steve Jobs. Nhiều người ví Steve Jobs với Henry Ford, Thomas Edison, những doanh nhân đã làm cách mạng trong ngành hoạt động của họ. Các sản phẩm họ đưa ra thị trường thay đổi đời sống của hàng trăm triệu con người. Với Henry Ford là xe hơi, với Thomas Edison là máy hát, máy quay phim, bóng đèn, với hơn 1000 bằng sáng chế. Với Steven Jobs là Macintosh, iPod, iPhones, iPads.
Gốc tích Steve Jobs giống tổng thống Barack Obama, cả hai đều là “đứa con bị cha bỏ rơi,” của một sinh viên ngoại quốc và một phụ nữ Mỹ. Cha của Steve Jobs cũng đạo Hồi, người Syria, bỏ con từ khi ra đời, bà mẹ trẻ phải cho đứa bé làm con nuôi. Bố mẹ nuôi là những người lao động, Jobs phải rời trường đại học vì cha mẹ không đủ tiền trả học phí. Năm 20 tuổi, Jobs cùng Steve Wozniak, bạn học cũ, góp vốn làm ăn. Wozniak bán chiếc máy tính hiệu HP, Jobs bán chiếc xe van Volkswagen góp được 1,350 đô la. “Chúng tôi làm việc 18 giờ một ngày, 7 ngày một tuần, làm việc vui quá,” Wosniak kể. Mới đầu cặm cụi trong phòng ngủ của Wosniak, sau chật chội quá đổi qua garage nhà Jobs. Khi chế ra máy Apple 2, Jobs thuê Jerry Manock làm cho cái mẫu, giá 1,500 đô la. Nhà họa khiểu kỹ nghệ yêu cầu trả tiền trước, vì “không biết mấy ông tướng này sẽ làm ăn thế nào!” Steve Wozniak có tài chế ra máy, nhưng Steve Jobs là người nghĩ đến làm sao cho mọi người dùng được cái máy, để bán được máy.
Giấc mộng của Steve Jobs, có lúc nói với Wosniak, là sẽ dựng lên một công ty trị giá 10 tỷ mỹ kim, mà “không mất linh hồn.” Khi Steve Jobs chết, 56 tuổi, công ty Apple trị giá 350 tỷ đô la, Jobs được cả thế giới nhớ tới như một doanh nhân lỗi lạc. Linh hồn của Apple vẫn là luôn luôn tìm cái mới, dám liều lĩnh làm cái mới, và nghĩ đến người trước khi nghĩ đến máy.
Một trong những người ngưỡng mộ Steve Jobs là một cậu ở Hồng Kông, Jonathan Mak, 19 tuổi. Tháng Tám, khi nghe tin Jobs từ chức vì bệnh ung thư nặng, cậu sinh viên này (họ Mạch đọc theo lối Hán Việt) đã vẽ kiểu một bức hình tỏ lòng kính trọng, đưa lên mạng. Hình đen trắng đơn sơ; dùng trái táo nhãn hiệu các sản phẩm của Apple, thay vết cắn trên trái táo bằng bóng Steve Jobs nhìn nghiêng. Trong mấy ngày qua, bức hình này được khắp thế giới hoan nghênh, nó thể hiện đúng như lối Steve Jobs vẫn chọn kiểu cho các sản phẩm của ông: đơn sơ mà đẹp. Cậu Jonathan đang được mấy trăm ngàn người vào mạng hoan hô, được các tờ báo ở Mỹ và Đức xin phép sử dụng, được các công ty thương mại mua quyền in trên áo thung, trên các món tưởng niệm Steve Jobs (Cậu nói sẽ xin phép công ty Apple trước để được sử dụng hình trái táo của họ, rồi sẽ tặng các món tiền thu được cho việc nghiên cứu chống ung thư).
Trong cùng thời gian đó, một cô gái 19 tuổi đang đi biểu tình ở New York, trong đám hàng ngàn người xuống đường với khẩu hiệu “Chiếm Wall Street” (Occupy Wall Street). Wall Street là trụ sở thị trường chứng khoán New York, tượng trưng cho kinh tế tư bản hàng trăm năm nay. Phong trào này đã lan ra các thành phố lớn khắp nước Mỹ. Cô Zubeyda Akil ra khỏi nhà từ ngày 17 tháng Chín khi vụ biểu tình bắt đầu, hành trang có một cái túi ngủ, mấy bộ quần áo, cái đệm trải trên lề đường hay trong công viên mỗi đêm, và một điện thoại di động, để (theo lời mẹ dặn) mỗi ngày gọi về nhà hai lần cho má yên tâm. Lâu lâu cô phải đi “chạc” máy điện thoại nhờ trong quán ăn McDonald, đường Broadway. Những người biểu tình đem theo các khẩu hiệu tùy ý mình, không ai phối hợp, không ai nghiên cứu, ra lệnh. Chống chiến tranh, bảo vệ môi trường, bảo vệ thú vật, nhất là chống các nhà tài phiệt, các đại công ty, đòi Wall Street bớt tham lam, bớt làm liều gây khủng hoảng kinh tế làm bao người thất nghiệp. Nhiều người biểu tình là những sinh viên đã tốt nghiệp đại học, chưa có hay mới mất việc, và tất nhiên họ mang bên mình nhiều sản phẩm do Steve Jobs tung ra.
Chỉ có ở nước Mỹ mới thấy cảnh tượng đó. Đi biểu tình chống kinh tế tư bản mà vẫn sử dụng những thành tựu của nền kinh tế đó, iPod, iPhones, iPads. Rồi khi pin trong máy bị yếu, đi chạc điện nhờ ở quán McDonald, hệ thống “phát phút” này cũng là một thứ mà chỉ kinh tế tư bản mới đẻ ra được! Cảnh tượng này, nói giản dị, gọi là Tự Do.
Không có chính phủ nào đủ nhân lực, tài nguyên và khả năng điều khiển cuộc sống kinh tế để đẻ ra những Apple hay McDonald; những Mark Zuckerberg (Facebook), Bill Gates (Microsoft), Larry Page (Google), hay Michael Dell (Dell). Họ thành công không phải chỉ nhờ kinh tế thị trường. Bộ Quốc phòng Mỹ có thể đã trả tiền cho những người sáng tạo ra kỹ thuật làm thành internet. Nhưng muốn internet được phổ biến, thay đổi đời sống hàng tỷ con người, phải chờ các doanh nhân. Kinh tế thị trường và chế độ tự do dân chủ là môi trường sản xuất ra những người sáng tạo, dám chấp nhận rủi ro, những người làm cách mạng trong đời sống hàng ngày cho mỗi ngày một tốt hơn. Quan trọng nhất là họ sống trong một xã hội tự do, dân chủ, tôn trọng luật pháp, trong đó có những luật lệ bảo vệ tài sản. Một món tài sản cần bảo vệ là bằng sáng chế, phát minh. Jonathan Mak sống ở một môi trường tự do và trọng pháp cho nên đã nghĩ ngay tới việc xin phép Apple sử dụng hình trái táo. Mai mốt, khi hình vẽ của chú được in trên áo thung, chắc chắn sẽ có hàng triệu chiếc áo tương tự được sản xuất ở Trung Quốc, không trả bản quyền; rồi lén lút chuyển ra bán ở Hồng Kông và các nước khác! Họ chưa có thói quen tôn trọng quyền sở hữu, còn lâu mới tiến được!
Khi nhớ lại thời họ khởi nghiệp, Steve Wozniak kể rằng trong thời gian đó “có hàng triệu thanh niên như chúng tôi. Ai cũng nhìn về tương lai, cố nghĩ làm sao biến các ý kiến của mình thành doanh nghiệp lớn.” Steve Jobs không mang hình ảnh một “nhà tư bản” Wall Street. Chịu ảnh hưởng của đạo lý Đông Phương (theo đạo Phật sau chuyến đi Ấn Độ thời trẻ) Jobs sống giản dị, mang một lối nhìn không giống khuôn mẫu có sẵn. Người khác chế tạo máy vi tính cho thật tốt, thật hay, cho người tiêu thụ mua dùng rồi thích ứng với máy. Jobs luôn luôn dùng trực giác nghĩ tới người tiêu thụ trước, xem họ sống, nghĩ, cảm như thế nào và chế ra những cái máy thích hợp với con người, cho phép người và máy tương ứng, tương tác lẫn nhau.
Công ty Apple đã chế ra những cái máy giúp người mù “đọc” được giá trị đồng tiền họ nắm trong tay; giúp giáo dục trẻ em bị bệnh “tự kỷ” (autistic) biết đọc biết viết, chế những cái máy chuyển biến dữ kiện y khoa giúp việc chẩn bệnh; có máy giúp các hội thiện gây quỹ, chưa kể những iPod, iPhones, iPads thay đổi cách người ta sống hàng ngày, giải trí, liên lạc với nhau, thu thập tin tức và và học hỏi, đủ thứ. Ngoài 34,000 người làm cho công ty Apple ở Mỹ, còn hàng trăm ngàn công nhân khắp thế giới có công việc.
Nhiều người chỉ trích công ty Apple về tội “đưa công việc làm sang Trung Quốc” khi thấy những sản phẩm có chữ Made in China. Sự thực không phải.
Một cái iPad bán giá 499 đô la, thì trong đó chỉ có 12 đô la trả cho các xí nghiệp và công nhân Trung Hoa làm việc ráp các bộ phận lại. Có 250 đô la trả cho các công ty Samsung ở Đại Hàn, Toshiba ở Nhật, Broadcom ở Mỹ, còn cái pin dùng trong đó là do công ty Amperex Technology ở Hồng Kông, do công ty TDK Nhật Bản làm chủ. Ngoài ra còn những bộ phận được chế tạo ở nhiều nước khắp thế giới. Phần lớn nhất trong số 499 đô la một chiếc iPad trả cho các cổ đông công ty Apple, dùng để trả tiền các bằng sáng chế, lương nhân viên, và đóng thuế. Đây là một thành quả của nền kinh tế toàn cầu hóa.
Mặc dù nhiều bạn trẻ đang biểu tình chống Wall Street, nhưng chính nhờ các định chế tài chánh ở đó những người như Steve Jobs mới có cơ hội. Trước khi chính thức thành lập và ghi tên công ty Apple, Jobs và hai người bạn góp dần dần được 250,000 đô la. Bốn năm sau, Công ty Morgan Stanley tổ chức việc phát hành thêm cổ phiếu đưa Apple vào thị trường chứng khoán, bán cổ phần cho công chúng. Số cổ phiếu mà ba nhà sáng lập làm chủ trị giá 1,800,000 đô la. Một cổ phần bán với giá 378 đô la trong tuần qua, hồi công ty mới ra công chúng năm 1980 chỉ đánh giá 2.75 đô la.
Paul Jobs, cha nuôi của Steve, là một công nhân chạy máy, chưa học hết trung học. Trong cái xưởng nhỏ mà ông dùng ở nhà, ông đã dành một khoảng cho cậu con nuôi, dậy con tập làm việc, tháo rồi ráp mấy cái máy, hy vọng cậu con sẽ thành một công nhân giỏi. Ông không ngờ đứa “con chửa hoang” ông nhận nuôi có sự nghiệp như sau này. Trong lúc kinh tế Mỹ suy yếu, ngành công nghiệp điện tử cũng trì trệ, chỉ có Apple là vẫn được người ta chờ đợi khi tung ra các sản phẩm mới. Sau đó, bao nhiêu công ty khác thấy một thị trường mới mở ra, họ đua nhau chế các sản phẩm cùng công dụng. Cái tài của Steve Jobs không phải là tìm ra những sản phẩm mà thị trường muốn tiêu thụ. Năng khiếu đặc biệt của ông ta là làm ra những thứ mà người tiêu thụ thấy là phải thích. Những thứ đó lại thay đổi đời sống của mọi người.
Chỉ có một nền kinh tế thị trường trong một xã hội tự do dân chủ, mọi người bình đẳng pháp luật và bình đẳng cơ hội mới đẻ ra những nhà kinh doanh thành công như Steve Jobs. Những người biểu tình chống Wall Street không chống tất cả hệ thống kinh tế và chính trị nước Mỹ. Đúng ra là họ có thiện chí muốn cải thiện hệ thống đó. Họ đúng hay sai, không quan trọng. Trong chế độ dân chủ tự do, sau cùng các cử tri sẽ chọn muốn thay đổi cái gì, thay đổi ra sao. Bốn năm một lần, dân Mỹ có thể bắt đầu làm lại. Điều quan trọng là xã hội có tự do, ai cũng có quyền hội họp ngoài đường, có quyền phát biểu ý kiến. Bảo vệ các quyền tự do đó cần thiết hơn cả việc bảo vệ một hệ thống kinh tế tài chánh mà lúc nào người ta cũng thay đổi được.
Ngô Nhân Dụng
No comments:
Post a Comment
Enter you comment ...